Powstaje coraz więcej badań i analiz dotyczących prowadzenia procesu transformacji energetycznej, gospodarczej i społecznej w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Pozwalają one zapoznać się z uwarunkowaniami tego procesu, poznać różne jego scenariusze i ukazują różne perspektywy patrzenia na ten proces. To świetne bazy wiedzy, które mogą wzbogacić debatę regionalną nad sprawiedliwą transformacją.

Poniżej zamieszczamy wybrane analizy i raporty, w tym te, opracowane przy udziale Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Pozostałe to dokumenty przygotowane przez Komisję Europejską oraz podmioty biorące udział w pracach Zespołu Regionalnego dla inicjatywy regionów górniczych w województwie śląskim. Niektóre z nich są dostępne wyłącznie w języku angielskim.

Raporty Komisji Europejskiej:

EU coal regions: opportunities and challenges ahead / Joint Research Centre, Komisja Europejska

Zakres: Raport opisuje sytuację regionów wydobycia węgla, w tym skalę wyzwań dla gospodarki i miejsc pracy związaną z odchodzeniem od węgla, jak również estymacje liczby osób zatrudnionych w górnictwie i sektorach okołogórniczych.

Data publikacji: 2018 r.

Raport do pobrania

Clean energy technologies in coal regions: Opportunities for jobs and growth / Joint Research Centre, Komisja Europejska

Zakres: Raport opisuje potencjał rozwoju „zielonych” miejsc pracy w branży OZE i energetyki niskoemisyjnej w regionach węglowych UE. Raport wskazuje, że Śląskie jest regionem należącym do grupy regionów „wykazujących ograniczony potencjał dekarbonizacji zatrudnienia” i potrzebujących uruchomienia programów adaptacyjnych i mobilizacji dodatkowych zasobów, aby zapewnić sprawiedliwą transformację.

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania

Raporty Banku Światowego:

W kierunku sprawiedliwej transformacji regionów węglowych. Wyzwania rynku pracy i perspektywy mieszkańców województwa śląskiego / L. Christiaensen, C. Ferré, T. Gajderowicz, E. Ruppert Bulmer i S. Wrona

Zakres: Raport zawiera analizę wyzwań związanych z rynkiem pracy, wynikających z odchodzenia od węgla w województwie śląskim, włącznie z oszacowaniem liczby osób pracujących, na które transformacja wpłynie pośrednio. Bada także perspektywy i możliwości zawodowe osób dotkniętych tymi wyzwaniami oraz ich wpływ na możliwość zmiany pracy (w tym poprzez przekwalifikowanie). Prezentuje narzędzie wyznaczające realne ścieżki zmiany pracy, w którym administracyjne dane z zakresu rynku pracy i opisów zawodów w Polsce zostały połączone z informacjami o preferencjach zawodowych pracowników, których dotyczy zmiana.

Link do raportu: https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/38119

Data publikacji: 2022 r.

Raport do pobrania

Raporty WWF Polska:

Od restrukturyzacji do trwałego rozwoju. Przypadek Górnego Śląska / WWF Polska (WISE Europa)

Zakres: Raport wskazuje wyzwania dla Śląska związane z transformacją gospodarczą, społeczną i energetyczną, dotyczące m.in. rozbudowy i dywersyfikacji lokalnej bazy przemysłowej w oparciu o wysokowydajne, niskoemisyjne branże tj. przemysł maszynowy, elektrotechniczny, elektroniczny, chemiczny, farmaceutyczny czy automotive, rozwój segmentu zaawansowanych usług m.in. inżynieryjnych, informatycznych, B+R, czy doradczych oraz poprawę konkurencyjności wyższych uczelni i instytutów badawczych, szczególnie w obszarach wychodzących poza tradycyjne branże.

Data publikacji: 2018 r.

Raport do pobrania

Just Transition to climate neutrality. Doing right by the regions / WWF Niemcy (we współpracy z WWF Polska)

Zakres: Raport zawiera analizy przypadków wybranych regionów górniczych UE (Nadrenia Północna-Westfalia, Śląskie, Zachodnia Macedonia, południowo-zachodnia Bułgaria) i rekomendacje w zakresie sposobu przeprowadzenia sprawiedliwej transformacji w poszczególnych regionach.

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania

Raport Związku Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć:

Sprawiedliwa transformacja Śląska. Wyzwania z perspektywy społecznej – analiza i rekomendacje / Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć (Emilia Ślimko)

Zakres: Raport zawiera wskazówki i rekomendacje strony społecznej w zakresie sposobu przeprowadzenia sprawiedliwej transformacji na Śląsku.

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania

Raporty Instytutu Badań Strukturalnych:

Sprawiedliwa transformacja węglowa w regionie śląskim. Implikacje dla rynku pracy / Instytut Badań Strukturalnych

Zakres: Raport wskazuje, jak ułatwić dostosowanie się do zmian, które będą zachodzić na rynku pracy w regionie śląskim, w wyniku transformacji niskoemisyjnej. Według przeprowadzonej analizy makroekonomicznej, ta niewielka część zatrudnionych obecnie górników, którzy będą odchodzić z sektora przed osiągnięciem wieku emerytalnego, będzie mogła znaleźć pracę w sektorze przetwórstwa przemysłowego, transportu lub budownictwa. Odpowiada to preferencjom górników, którzy w przeprowadzonych ankietach właśnie te sektory wskazują jako najatrakcyjniejszą alternatywę dla swojego obecnego zatrudnienia.

Link do raportu: https://ibs.org.pl/publications/sprawiedliwa-transformacja-weglowa-w-regionie-slaskim-implikacje-dla-rynku-pracy/

Data publikacji: 2019 r.

Raport do pobrania

Województwo Śląskie w punkcie zwrotnym transformacji / Instytut Badań Strukturalnych

Zakres: Celem raportu jest diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej województwa śląskiego ze szczególnym uwzględnieniem roli górnictwa węgla kamiennego w gospodarce regionu. W opracowaniu znajdziemy analizę sektora górniczego i okołogórniczego oraz instytucji rynku pracy i otoczenia biznesu, kluczowych dla przeprowadzenia zmian strukturalnych. Raport wskazuje, że województwo śląskie jest w odpowiednim momencie do przyspieszenia procesu transformacji gospodarczej i przełamania wizerunku regionu, którego ścieżka rozwoju jest silnie związana z przemysłem tradycyjnym. Główne rekomendacje raportu obejmują: przejęcie jednoznacznej roli koordynatora transformacji przez samorząd regionalny, określenie kierunków dywersyfikacji gospodarki gmin górniczych w aktualizowanych strategiach rozwoju lokalnego, zastosowanie zróżnicowanych instrumentów aktywizacji zawodowej wobec starszych i młodszych pracowników górnictwa.

Link do raportu: https://ibs.org.pl/publications/wojewodztwo-slaskie-w-punkcie-zwrotnym-transformacji/

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania

Zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego w Zagłębiu Górnośląskim / Instytut Badań Strukturalnych

Zakres: Raport zawiera wielowymiarową diagnozę struktury zatrudnienia oraz ocenę różnic pomiędzy poszczególnymi zakładami w górnictwie węgla kamiennego w Zagłębiu Górnośląskim. Wykorzystuje unikatowe dane o zatrudnieniu na poziomie kopalń, zakładów przemysłowych i centrali spółek. Takie podejście badawcze pozwala na lepszą koordynację procesu transformacji górnictwa na poziomie regionalnym, która będzie wymagać m.in. prowadzenia osobnych polityk wobec starszych i młodszych pracowników górnictwa oraz monitoringu zjawiska luki kompetencyjnej.

Link do raportu: https://ibs.org.pl/publications/zatrudnienie-w-gornictwie-wegla-kamiennego-w-zaglebiu-gornoslaskim/

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania

Wstępna analiza. Neutralność klimatyczna a rynek pracy na Górnym Śląsku / Instytut Badań Strukturalnych

Zakres: Opracowanie jest streszczeniem pierwszych analiz zatrudnienia w górnictwie w Zagłębiu Górnośląskim, realizowanych w ramach projektu Rynek pracy w województwie śląskim i neutralność klimatyczna w 2050 r. Analizę przeprowadzono w oparciu o dane pozyskane od Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach, spółek górniczych oraz uzupełniono danymi Głównego Urzędu Statystycznego.

Link do raportu: https://ibs.org.pl/publications/neutralnosc-klimatyczna-2050-a-rynek-pracy-na-gornym-slasku/

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania

Dekarbonizacja i zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego w Polsce

Zakres: Raport przedstawia oszacowanie wpływu dekarbonizacji na zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego w Polsce. W opracowaniu zaprezentowano cztery scenariusze popytu na pracę w górnictwie oraz zawarto cztery rozwiązania, które ułatwią dostosowanie zatrudnienia w górnictwie do popytu na węgiel oraz zmniejszą niedopasowania na rynku pracy w procesie transformacji.

Link do raportu: https://ibs.org.pl/publications/dekarbonizacja-i-zatrudnienie-w-gornictwie-wegla-kamiennego-w-polsce/

Data publikacji: 2021 r.

Raport do pobrania

Raport Zespołu ds. Rozwoju Przemysłu Odnawialnych Źródeł Energii i Korzyści dla Polskiej Gospodarki przy Ministrze Klimatu:

Propozycje rekomendacji dla obszaru sprawiedliwa transformacja

Zakres: Raport zawiera propozycje rekomendacji w kontekście ‘Transformacji Energetycznej’ w kierunku technologii OZE i zielonej gospodarki, biorąc pod uwagę konieczność wielowymiarowej integracji działań, tj.: dziedzinowej (społecznej, gospodarczo-technologicznej, przestrzenno-środowiskowej), terytorialnej (regiony węglowe, pozostałe regiony), sektorowej (nowy sektor OZE i branże zielonej gospodarki, sektory tradycyjne związane z górnictwem i energetyką konwencjonalną), programowania rozwoju (poziom: unijny, krajowy, regionalny, subregionalny, lokalny i sektorowy).

Data publikacji: 2020 r.

Raport do pobrania