Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji

Doświadczenia wielu regionów, które przeszły proces transformacji oraz dostępne publikacje i wytyczne podkreślają jego wieloaspektowy i długofalowy charakter oraz konieczność rzetelnego zaplanowania tego procesu w formie strategii lub programu.

Długofalowy plan

Założenia te były punktem wyjścia do przygotowania Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji (TPST), który w latach 2021-2027 jest podstawą do wydatkowania środków Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji oraz korzystania z innych, unijnych źródeł finansowania transformacji regionów górniczych UE (treść projektu rozporządzenia w sprawie utworzenia Funduszu na rzecz sprawiedliwej Transformacji).

Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji powstał dla 7 podregionów województwa śląskiego:

katowickiego,
bytomskiego,
sosnowieckiego,
gliwickiego,
tyskiego,
rybnickiego,
bielskiego.

Zakres planu

Plan zawiera zarys procesu transformacji dla wskazanych podregionów do 2030 r. Został opracowany w zgodności z Krajowym Planem na rzecz Energii i Klimatu, opisując ścieżkę przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu, a także wskazując terytoria, które zostaną objęte dodatkowym wsparciem podczas transformacji. W odniesieniu do każdego z tych terytoriów Plan wskazuje wyzwania społeczne, gospodarcze i środowiskowe oraz określa potrzeby w obszarze zmian gospodarczych, przekwalifikowywania pracowników i rekultywacji terenów zdegradowanych.

Dotychczasowe działania

Punktem odniesienia dla przygotowania Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego był Plan Działań Transformacji Regionu z 2019 r. Dokument ten stanowił próbę kompleksowego podejścia do polityki transformacyjnej regionu na potrzeby perspektywy 2014-2020.

Kluczowym dokumentem strategicznym, kierunkującym dalsze prace regionu była Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030” – Zielone Śląskie, która została przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego nr VI/24/1/2020 z dnia 19 października 2020 r.

W pracach nad Terytorialnym Planem Sprawiedliwej Transformacji zostały uwzględnione również regionalne dokumenty branżowe:

Polityka gospodarki niskoemisyjnej dla województwa śląskiego. Regionalna polityka energetyczna do roku 2030,
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego 2030,
Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2020-2030,
Regionalna Polityka Miejska Województwa Śląskiego,
Regionalna Polityka Rewitalizacji Województwa Śląskiego.

Przedmiotowe dokumenty (lub ich projekty) zamieszczone są na stronach:

Proces uspołecznienia, w tym konsultacje społeczne

Animowanie i prowadzenie dyskusji w podregionach górniczych na temat wyzwań procesu transformacji rozpoczęło się już w 2019 roku powołaniem przez Zarząd Województwa Śląskiego Zespołu Regionalnego dla inicjatywy regionów górniczych w województwie śląskim. Początkowo Zespół skupiał się na koordynacji prac regionu w ramach Platformy Regionów Górniczych w Transformacji utworzonej przez Komisję Europejską. Następnie prace Zespołu koncentrowały się na konsultacjach i współpracy z władzami regionalnymi przy planowaniu działań w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. W ramach Zespołu samorząd województwa współpracował ze stroną rządową, samorządową, w tym z gminami górniczymi, stroną biznesową, pozarządową, ze związkami zawodowymi, a także ze stroną naukową i ekspercką.

Kładąc nacisk na oddolny partycypacyjny proces planowania działań transformacyjnych w okresie od września 2020 r. do maja 2021 r., Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego przeprowadził bezprecedensową serię 33 warsztatów, w których uczestniczyło blisko 1 850 osób.

I etap uspołecznienia (wrzesień 2020 r.) obejmował warsztaty eksperckie, których celem była identyfikacja wyzwań, które stoją przed województwem śląskim w procesie transformacji społeczno-gospodarczej. II etap uspołecznienia prac nad TPST (październik – listopad 2020 r.) dotyczył identyfikacji problemów i wyzwań transformacyjnych w ujęciu geograficznym. Na przełomie stycznia i lutego 2021 r. w ramach III etapu uspołecznienia TPST odbyło się sześć kolejnych spotkań konsultacyjnych, których celem było włączenie środowisk istotnych w procesie transformacji w kształtowanie dokumentów programujących oraz opracowanie wstępnych założeń projektów regionalnych.

W kwietniu 2021 roku przeprowadzono warsztaty konsultacyjne w oparciu o założenia sformułowane w pierwszym projekcie TPST. Wzięli w nich udział przedstawiciele gmin siedmiu podregionów górniczych województwa, Regionalnej Rady ds. Energii Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, eksperci Zespołu Regionalnego ds. sprawiedliwej transformacji województwa śląskiego, eksperci Śląskiej Rady ds. Innowacji, Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego, a także przedstawiciele związków zawodowych, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców i instytucji otoczenia biznesu.

Konsultacje społeczne

Uchwałą Zarządu Województwa Śląskiego nr 1463/241/VI/2021 z dnia 15 czerwca 2021 r. przyjęto projekt Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego 2030 – v.02 i skierowano go do szerokich konsultacji społecznych z mieszkańcami regionu. Do udziału w konsultacjach społecznych zaproszono wszystkich zainteresowanych, w tym samorządy, partnerów społecznych i gospodarczych.

Sprawozdanie z konsultacji społecznych projektu TPST v.02.

Ponadto w lutym 2021 r. miały miejsce prekonsultacje społeczne programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027, uwzględniające po raz pierwszy interwencję Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji przygotowaną w oparciu o zapisy projektu TPST.

Od 1 kwietnia do 6 maja 2022 r. trwały konsultacje społeczne programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko, które objęły także Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji 2030, stanowiący integralną część programu FE SL 2021-2027 w systemie elektronicznym SFC 2021 Komisji Europejskiej. Celem włączenia mieszkańców regionu do aktywnego uczestnictwa w procesie planowania funduszy europejskich dla województwa śląskiego na lata 2021-2027, w tym środków dedykowanych transformacji społeczno-gospodarczej, 12 kwietnia 2022 r. zorganizowano konferencję inaugurującą konsultacje społeczne przedmiotowych dokumentów. Część konsultacji stanowiły „wysłuchania publiczne”, jednocześnie skierowano pisma z prośbą o uwagi i rekomendacje do przedstawicieli partnerów społecznych, gospodarczych oraz podmiotów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie. Projekt programu został również skierowany do konsultacji z Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. O opinię do projektu programu wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko wystąpiono również do Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Katowicach oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach. Projekt programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko uzyskał pozytywne opinie ww. organów.

Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego 2030 – przyjęty dokument

Uchwałą Zarządu Województwa Śląskiego Nr 2326/383/VI/2022 z dnia 21 grudnia 2022 r. przyjęto Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego 2030. Jest to poszerzony dokument o charakterze strategicznym, który stanowił mandat negocjacyjny regionu w rozmowach z Komisją Europejską.

Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego 2030

Zał. 1 – Lista gmin wchodzących w skład OSI w podregionach górniczych;

Zał. 2 – Potencjały i wyzwania rozwojowe;

Zał. 3 – Matryca logiki interwencji;

Zał. 4 – Indykatywny wykaz operacji i przedsiębiorstw.

5 grudnia 2022 roku Komisja Europejska przyjęła Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Decyzją Wykonawczą nr CCI 2021PL16FFPR012 wraz z programem Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027, jako integralną część programu.

SFC TPST – w ramach programu operacyjnego FE SL 2021-2027

SFC TJTP – w ramach programu operacyjnego FE SL 2021-2027 (wersja w j. angielskim)