VI posiedzenie RRST

Zakres spotkania

Tematem przewodnim posiedzenia była przyszłość terenów poprzemysłowych, w szczególności terenów pogórniczych oraz możliwości ich zagospodarowania z wykorzystaniem instrumentów sprawiedliwej transformacji.

Przebieg obrad

Posiedzenie otworzył Wicemarszałek Województwa Śląskiego Leszek Pietraszek, podkreślając, że na zagospodarowanie terenów poprzemysłowych przeznaczono już ok. 1 mld euro. Zaznaczył przy tym, że dyskusja dotyczy zarówno gruntów już zdegradowanych, jak i terenów przy funkcjonujących spółkach węglowych.

W związku z tym zaproszono przedstawicielkę Ministerstwa Przemysłu, aby przedstawić stan prac nad nowelizacją ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Wicemarszałek zwrócił uwagę, że obok ram prawnych konieczne jest poszukiwanie niestandardowych rozwiązań dla zagospodarowania tych obszarów.

Nawiązał także do opublikowanego projektu budżetu UE na lata 2028–2034 (Wieloletnie Ramy Finansowe), podkreślając brak kontynuacji Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) w propozycji Komisji Europejskiej (KE). Wezwał członków Rady do dalszych działań na rzecz utrzymania FST oraz zachęcał do aktywnego udziału w dialogu.

Opublikowane projekty rozporządzeń dostępne są tutaj: Multiannual Financial Framework.

Wicemarszałek przedstawił również aktualne dane dotyczące realizacji programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021–2027 (FE SL), w tym Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji:

• Zaangażowane środki: 17,68 mld zł (81,13% alokacji programu), w tym 8,26 mld zł z FST (91,62%).
• Poniesione wydatki w zatwierdzonych wnioskach o płatność – 1,21 mld zł (5,53% alokacji programu), poświadczone do KE – 817,61 mln zł (3,75%), w tym z FST: 419,78 mln zł (4,47% alokacji Funduszu), poświadczone do KE – 213,64 mln zł (2,27%).

Wystąpienia i prezentacje

• Ilona Malik – Dyrektor Departamentu Górnictwa i Hutnictwa w Ministerstwie Przemysłu, omówiła projekt zmian w ustawie o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego dotyczących m.in. przekazywania terenów górniczych. Podkreśliła, że uwzględniono postulaty samorządów oraz zastrzeżenia UOKiK. Zapowiedziała, że debata na temat finansowania górnictwa odbędzie się we wrześniu 2025 r.
• Grzegorz Pytel – Członek Zarządu Głównego, Porozumienia Związków Zawodowych „KADRA”, zaprezentował dobre praktyki zagospodarowania terenów pogórniczych (m.in. KWK Ignacy, KWK Anna, KWK Moszczenica). Wskazał także przyszłe lokalizacje wymagające inwestowania, takie jak KWK Knurów, KWK Bobrek czy KWK Bielszowice. Przywołał też doświadczenia z wizyty studyjnej w północnej Anglii, gdzie – mimo zamknięcia ostatniej kopalni w 1994 r. – skutki transformacji są wciąż odczuwalne.
• Marta Pogrzeba – Dyrektor Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, przedstawiła możliwości zagospodarowania terenów zdegradowanych z wykorzystaniem roślin energetycznych. Podkreśliła m.in. potencjał fitoremediacyjny niektórych gatunków, konieczność edukacji właścicieli gruntów oraz potrzebę dostosowania instrumentów finansowych.
• Jolanta Domirska – Prezes Zarządu Bioeko Grupa TAURON, omówiła wykorzystanie biomasy na cele energetyczne i potencjał współpracy z gminami. Zwróciła uwagę na bariery prawne i potrzebę inwentaryzacji terenów pod uprawy energetyczne.
• Jan Bondaruk – Z-ca Dyrektora Głównego Instytut Górnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego, zaprezentował rozwój Systemu OPI-TPP 3.0 służącego zarządzaniu terenami poprzemysłowymi. Wskazał na konieczność indywidualnej analizy każdego terenu i koncentracji na konkretnych inwestycjach, a nie tylko ogólnych strategiach.
• Mateusz Piotrowski – Przewodniczący Stowarzyszenia Pacjent Europa i Stanisław Leśniak – ekspert, przedstawiciel Stowarzyszenia Pacjent Europa, przedstawili zakres działalności stowarzyszenia, w tym przykłady projektów realizowanych i planowanych do realizacji.

Dyskusja

W części dyskusyjnej głos zabrał m.in. Marcin Połomski, Burmistrz Rydułtów, który zwrócił uwagę na wyzwania gmin górniczych: problem użytkowania wieczystego, brak możliwości komunalizacji terenów, wysokie koszty ich rewitalizacji oraz konieczność rozwoju biznesu lokalnego, a nie tylko turystyki.

Wicemarszałek Leszek Pietraszek zaproponował organizację dodatkowego spotkania z przedstawicielami ministerstwa i samorządów w celu omówienia zmian legislacyjnych.

Kolejne spotkanie

Kolejne posiedzenie Regionalnej Rady ds. Sprawiedliwej Transformacji odbędzie się 30 października 2025 r.. Jednym z głównych punktów obrad będzie aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030 – Zielone Śląskie”.