Warsztaty on-line

Cykl spotkań organizowanych on-line ma na celu zebranie uwag, komentarzy i opinii na temat wstępnych projektów programu regionalnego oraz planu sprawiedliwej transformacji, które będą najważniejszymi dokumentami dotyczącymi wdrażania Funduszy Europejskich w województwie śląskim w perspektywie unijnego finansowania na lata 2021-2027.

Warsztat został skierowany do przedstawicieli Subregionu Południowego województwa śląskiego. W spotkaniu wzięło udział ok. 85 osób – reprezentujących gminy i powiaty subregionu południowego.

Wstęp do debaty

Spotkanie otworzyła Stefania Koczar-Sikora – Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim, która podkreśliła, że w nowej perspektywie unijnego finansowania województwo śląskie będzie największym beneficjentem funduszy europejskich spośród wszystkich regionów w Polsce. Dla Śląskiego przypadnie prawie 2,4 mld euro w ramach nowego programu regionalnego (FE SL 21-27) oraz ponad 2 mld euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), co przełoży się na ponad 4,4 mld euro wszystkich dostępnych środków, przy czym województwo będzie jeszcze dążyć do zwiększenia obecnej alokacji o dodatkowe fundusze.

Następnie kierownik Referatu Programowania i Rozwoju Departamentu Rozwoju Regionalnego – Urszula Machlarz przedstawiła prezentację dotyczącą pierwszego projektu programu „Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021-2027”. Podczas prezentacji zostały wskazane priorytety województwa na lata 2021-2027, które powstały w oparciu o cele Polityki Spójności UE. W oparciu o wymienione cele i planowane obszary wsparcia odbyła się dyskusja moderowana przez kierownika Referatu Transformacji w Departamencie Rozwoju Regionalnego – Dariusza Stankiewicza.

Fundusze Europejskie dla Śląskiego

Podczas warsztatu uczestnicy podejmowali się omówienia najważniejszych kwestii związanych z projektem nowego programu regionalnego. Wśród omawianych tematów pojawiły się zagadnienia dotyczące poszczególnych priorytetów województwa w nowej perspektywie finansowej 2021-2027, m.in.:

• Czy rozważana jest możliwość zwiększenia alokacji na mobilność/transport w subregionie południowym?
  Najbliższe tygodnie pozwolą nam inaczej spojrzeć na to zagadnienie, kiedy już poznamy ostateczną alokację dla województwa śląskiego. Natomiast w tym momencie trudno jednoznacznie powiedzieć, czy zwiększenie alokacji dla regionu we wskazanym obszarze będzie możliwe, ponieważ jest kilka innych priorytetów, które wymagają zwiększenia dostępnych środków na ich realizację (np. gospodarka wodno-ściekowa).
• Uczestnicy dyskusji zasugerowali potrzebę zwiększenia wsparcia na drogi powiatowe, które konsumują lwią część budżetu powiatów.
  Wsparcie dla budowy dróg w ramach programu regionalnego będzie miało raczej charakter uzupełniający wobec innych działań, więc w przypadku zwiększenia alokacji dla województwa, dodatkowe środki najprawdopodobniej zostaną skierowane na inne priorytety – głównie te związane z ekologią i energetyką (np. OZE, efektywność energetyczna). Nie należy się zatem spodziewać, żeby potrzeby subregionu w zakresie dróg zostały zaspokojone ze środków wyłączenie programu FE SL 2021-2027..
• Jak będzie wyglądała linia demarkacyjna między Funduszem Sprawiedliwej Transformacji (FST), Krajowym Planem Odbudowy (KPO) i Polityką Spójności?
  Linia demarkacyjna będzie swego rodzaju mechanizmem kontrolnym, zabezpieczającym przed podwójnym finansowaniem niektórych działań. Urząd Marszałkowski będzie dążył jednak do stworzenia zapisów programowych w taki sposób, by zwiększyć możliwość pewnej elastyczności w dystrybuowaniu środków z poszczególnych funduszy. Dyskusja na ten temat rozstrzygnie się przy formułowaniu zapisów programu FST.
• Jakie będą powiązania projektów EFS z projektami rewitalizacyjnymi EFRR? czy projekty EFS będą miały rolę dominującą, tak jak to miało miejsce dotychczas?
  Oczywiście będzie oczekiwana pewnego rodzaju komplementarność w tym względzie, niemniej na etapie programowania nie planujemy uzależniać tych projektów od siebie.
• Uczestnicy zasugerowali potrzebę wpisania do programu wsparcia dla szpitali miejskich, a nie tylko powiatowych i wojewódzkich.
  Taka możliwość będzie rozważana.
• Uczestnicy zauważyli również potrzebę zwiększenia środków w obszarze związanym z transportem, podkreślając, że obecna alokacja w tym priorytecie jest zbyt niska, jeżeli z tych środków będą finansowane zarówno zakupy taborów kolejowych, jak i budowa nowych węzłów przesiadkowych.
• Czy będzie możliwość finansowania zakupu taboru niskoemisyjnego w ramach programu, czy jedynie taboru zeroemisyjnego?
  Urząd Marszałkowski dąży do umożliwienia zakupu taboru niskoemisyjnego ze środków programu regionalnego (przynajmniej w okresie przejściowym), jednak w tej kwestii ostatnie słowo będzie należało do Komisji Europejskiej (KE).
• Czy będzie możliwość połączenia działań w ramach 2. i 3. celu Polityki Spójności?
  Nie będzie możliwości łączenia tych priorytetów.
• Czy w ramach działań na adaptację do zmian klimatu będą wymagane miejskie plany adaptacji dla gmin poniżej 100 tys. mieszkańców?
  Wymóg tworzenia miejskich planów adaptacji nie jest przewidywany przez Urząd Marszałkowski.
• Czy projekty dot. gospodarki będą musiały być wpisane do Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami (WPGO)?
  Kluczowe inwestycje muszą zostać wpisane do WPGO, m.in. PSZOKi (Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych).
• Pojawiła się również sugestia rozszerzenia wsparcia na podnoszenie kompetencji kadr administracji wojewódzkiej na wszystkie szczeble administracji.
• Czy jest możliwość rozszerzenia wsparcia w zakresie tworzenia regionalnych tras rowerowych również na trasy lokalne /ponadlokalne?
  W priorytecie II. jest możliwość wsparcia tylko na ujęcie szkieletowe regionalnych tras rowerowych. Natomiast trasy lokalne będą mogły zostać dofinansowane w ramach priorytetu VI., jako sieć uzupełniająca komponent turystyczny.
• Kiedy można będzie zgłaszać projekty (np. Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych) do WPGO?
  Proces ten nadzoruje Departament Środowiska Urzędu Marszałkowskiego – Departament Rozwoju Regionalnego stara się pozyskać taką informację.
• Które miasta należą do obszaru interwencji w ramach instrumentu OSI Miasta w rewitalizacji?
  Każde miasto, które przygotuje Gminny Program Rewitalizacji (GPR) będzie się kwalifikowało do wsparcia w ramach OSI. Planowana jest priorytetyzacja gmin/miast z największymi potrzebami rewitalizacyjnymi, żeby dodatkowo punktować gminy wymagające większego wsparcia w tym zakresie.

Regionalny Plan Sprawiedliwej Transformacji

W kolejnej części spotkania Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim – Stefania Koczar-Sikora przedstawiła prezentację dotyczącą Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji 2030 r., w której wskazała m.in. proponowaną wysokość alokacji dla poszczególnych obszarów i szczegółowych celów wsparcia w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Następnie głos zabrał prof. Adam Drobniak z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach, który wystąpił z prezentacją dot. Krajowego Planu Sprawiedliwej Transformacji.

Przedstawione prezentacje stały się punktem wyjścia do dalszej części dyskusji, w trakcie której uczestnicy warsztatów omawiali następujące kwestie:

• KPO i FST zawęża wsparcie na zakup nowego taboru wyłącznie do pojazdów zeroemisyjnych – zakup tego typu taboru (wodorowego lub elektrycznego) jest o tyle utrudniony dla Subregionu Południowego, że autobusy poruszają się tam w terenie górskim, gdzie trudno będzie o rozwój infrastruktury do funkcjonowania tego typu pojazdów.
  Urząd Marszałkowski doskonale zdaje sobie sprawę z górskiej specyfiki południowej części województwa, dlatego zabezpieczamy możliwość wsparcia dla środków transportu niskoemisyjnego w ramach programu regionalnego. Natomiast w ramach FST, gdzie Komisja Europejska (KE) stawia sobie coraz bardziej ambitne cele, faktycznie nie będzie możliwości takiego wsparcia.
• Czy do projektów strategicznych w ramach FST można włączać wszystkie gminy z subregionu południowego czy tylko gminy górnicze?
  Jeśli chodzi o projekty strategiczne, to będziemy się koncentrować głównie na gminach górniczych, przed którymi stoją największe wyzwania transformacyjne w perspektywie najbliższych 10 lat. Zatem w pierwszej kolejności skupiamy się na 64 gminach (OSI - gminy w transformacji górniczej), a w następnej kolejności na obszarach, które wskazała nam Komisja Europejska (gminy 7 podregionów górniczych).
• Po raz kolejny pytano o specyfikę linii demarkacyjnej pomiędzy poszczególnymi funduszami.
  Prawdopodobne jest zastosowanie wszystkich możliwych typów demarkacji tzn. geograficznej (w tym demarkacja w oparciu o gminy górnicze), podmiotowej, przedmiotowej oraz ewentualnie finansowej kwotowej. Ostateczne rozstrzygnięcia w tej kwestii zostaną uzgodnione w momencie, kiedy będziemy już znali końcową alokację dla województwa śląskiego w ramach wszystkich programów.
• Czy będzie możliwość realizacji projektów rekreacyjnych i sportowych na terenach pogórniczych?
  Nie rozstrzygamy tej kwestii – jeśli readaptacja obszaru na cele rekreacyjne będzie najbardziej adekwatna tzn. przyczyniała się do tworzenia nowych miejsc pracy, to będzie możliwość realizacji projektu w tym kierunku. Jednak Komisje Europejska patrzy raczej sceptycznie na tego typu rozwiązania.
• Pojawił się również postulat, żeby nie ograniczać wsparcia do gmin w trakcie transformacji górniczej, szczególnie dla projektów samorządowych – trzeba pamiętać, że gminy górnicze to nie są wyspy i są ściśle powiązane z terenami przyległymi, co należy wziąć pod uwagę przy programowaniu wsparcia.
  Planowane jest takie podejście, które umożliwi równomierne wsparcie we wszystkich gminach, tak żeby żaden obszar województwa nie został pominięty. Nie zawężamy tego wsparcia do gmin górniczych, natomiast te obszary będą wspierane w pierwszej kolejności, jednak nie oznacza to, że pozostałe gminy powiązane funkcjonalnie w podregionach górniczych będą pomijane.
• Czy będzie możliwa realizacja projektów dotyczących termicznej utylizacji odpadów?
  Prawdopodobnie nie będzie możliwości wsparcia tego typu projektów – potrzebna będzie dyskusja z KE w tym zakresie.

Na koniec dyrektor Stefania Koczar-Sikora krótko podsumowała warsztaty i podziękowała uczestnikom za bardzo ożywioną dyskusję nad proponowanymi rozwiązaniami.