Konsultacje on-line

W ramach prac nad Terytorialnym Planem Sprawiedliwej Transformacji kontynuujemy nasze spotkania konsultacyjne, które dostarczają nam wiedzy na temat Waszych pomysłów na skuteczną transformację regionu oraz informacji o problemach, z którymi różne społeczności mogą się borykać w trakcie sprawiedliwej transformacji. Po udanych seminariach przeprowadzonych z przedstawicielami wszystkich podregionów, które zostaną poddane transformacji w najbliższych latach, nadszedł czas na przeprowadzenie konsultacji z reprezentantami różnych grup i środowisk, które będą aktywnie zaangażowane w rozpoczynający się proces. Pierwsze konsultacje zostały przeprowadzone z udziałem osób wywodzących się ze środowisk naukowo-badawczych, które były zaangażowane we wdrażanie tzw. Regionalnych Inteligentnych Specjalizacji (RIS). Wśród nich znaleźli się przedstawiciele m.in.:

• Politechniki Śląskiej,
• Parku Przemysłowo-Technologicznego "Revita Park",
• Głównego Instytutu Górnictwa,
• Instytutu Badań i Rozwoju Motoryzacji BOSMAL,
• Górnośląskiej Agencji Przedsiębiorczości i Rozwoju,
• Śląskiego Parku Technologii Medycznych Kardio-Med Silesia,
• "Technoparku Gliwice",
• Instytutu Techniki Górniczej KOMAG,
• Ekoenergii Silesia,
• Uniwersytetu Śląskiego,
• Uniwersytetu Ekonomicznego,
• Akademii Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej,
• Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej.

Czas zmian

Uczestników spotkania przywitał Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski, który podkreślił, jak ważny w procesie sprawiedliwej transformacji jest głos środowisk naukowych, aby województwo śląskie skutecznie poprawiło się w aspektach ochrony środowiska i przeobrażeń gospodarczych, prowadzących region w kierunku nowoczesnych technologii. Marszałek przypomniał również negatywne zjawiska transformacji sprzed 20 lat, wskazując że dziś jesteśmy bogatsi o wnioski, które mogliśmy wyciągnąć z popełnionych wtedy błędów, oraz o doświadczenia związane z małymi krokami w kierunku transformacji, jakie realizowaliśmy przez ostatnie 15 lat wdrażając środki europejskie do naszej gospodarki. Marszałek podkreślił, że transformacja jest procesem ciągłym, który cały czas był prowadzony w województwie śląskim, a teraz po prostu niektóre działania zostaną zintensyfikowane. Z tego względu powstaje Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji, który ma nadać konkretne kierunki temu procesowi i sprawić, żeby transformacja była społecznie akceptowalna przez mieszkańców regionu. Z tego względu tak ważne są konsultacje z przedstawicielami poszczególnych samorządów, sektorów przemysłu i organizacji działających w podregionach – dzięki temu możemy jak najlepiej przygotować się do zmian i przeprowadzić je w sposób odpowiedzialny i możliwie najmniej inwazyjny dla mieszkańców.

Kolejnym punktem programu była prezentacja, podczas której zastępca dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego Stefania Koczar-Sikora zaprezentowała główne założenia programowania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji oraz Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030”. Założenia te stały się punktem wyjścia do dyskusji moderowanej przez kierownika w Departamencie Rozwoju Regionalnego Dariusza Stankiewicza, która rozgorzała w dalszej części spotkania.

Czas dyskusji

Jako jeden z pierwszych głos zabrał Dyrektor Instytutu Techniki Górniczej KOMAG Dariusz Prostański, który wskazywał, że w wyniku prowadzonej transformacji narażeni na utratę pracy są nie tylko górnicy, ale również całe otoczenie okołogórnicze – mniejsze firmy funkcjonujące w okolicy kopalń oraz przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją sprzętu górniczego. Z tego względu będziemy musieli wesprzeć osoby zatrudnione w tych wszystkich branżach w zmianie kwalifikacji. Istotne jest jednak to, żeby nie przebranżawiać na zawody, które znamy obecnie, tylko na takie, które po transformacji będą funkcjonowały na terenie województwa. KOMAG już rozpoczął rozwijanie umiejętności w kierunku szkoleń i wirtualnej rzeczywistości pod kątem zagospodarowania również osób z branż okołogórniczych innych niż górnicy.

Katarzyna Sienkiewicz-Małyjurek z Politechniki Śląskiej wyraziła chęć podzielenia się doświadczeniami uczelni z realizacji inicjatyw związanych z podnoszeniem jakości życia oraz podnoszeniem poziomu przedsiębiorczości w regionie. Wskazała również, że to głos społeczny powinien być podstawą przy wdrażaniu takich zmian i tutaj kluczowym pytaniem jest: jak zmotywować społeczeństwo, żeby chciało włączyć się w te procesy, żeby mieszkańcy województwa nie oczekiwali wyłącznie wsparcia od państwa, ale chcieli aktywnie działać w procesie transformacji?

Marta Anczewska z WWF Polska przedstawiła rekomendacje, które opracował Instytut Badań Strukturalnych (IBS):

• rozwój małych i średnich przedsiębiorstw – odnosząc się do słów dyrektora Prostańskiego należałoby zidentyfikować listę przedsiębiorstw okołogórniczych, które są bezpośrednimi kontrahentami spółek górniczych i wspomóc je w dywersyfikacji ich oferty,
• badania i rozwój – rozszerzyć wsparcie dla inicjatyw partnerstw między jednostkami naukowymi a przedsiębiorstwami,
• odnawialne źródła energii (OZE) – konieczne jest zmapowanie lokalizacji, gdzie możliwe są inwestycje w OZE, biorąc pod uwagę uwarunkowania polityk przestrzennych gmin; zmiana ograniczeń prawnych przy budowie OZE (zniesienie obecnych ograniczeń),
• wczesna rekwalifikacja młodych górników – zdaniem WWF należałoby tego typu działania podjąć wcześniej niż rozpocznie się właściwy proces restrukturyzacji, żeby już teraz zachęcić młodych górników do zdobycia nowych kwalifikacji.

Podjęty został również temat wodoru, jako ekologicznego paliwa, które mogłoby skutecznie zastąpić węgiel w regionie. Do tego pomysłu odniósł się Prezes Zarządu A1 Europe Przemysław Sulich, który zaznaczył jeden oczywisty ale ważny aspekt przy wsparciu dla tworzenia nowych technologii: należy mieć klienta, żeby rozwijać jakąś technologię – technologia, która zostanie dzisiaj wymyślona i nie znajdzie od razu zastosowania, za kilka miesięcy może być technologią schyłkową, więc należy stawiać na takie przedsięwzięcia, które przyniosą wymierny efekt finansowy. Dodatkowo warto te technologie sprzedawać poza granice kraju, dzięki czemu buduje się zamożność regionu. Pan prezes podkreślił również, że jeżeli badania rozwojowe, które będziemy realizować w czasie transformacji nie wniosą do przemysłu nic nowego, to będzie to strata szansy, jaką region otrzymał w tym momencie.

Patryk Białas z Parku Naukowo-Technologicznego Euro-Centrum zaznaczył, że istotne jest oswojenie górników z nadchodzącą zmianą i prezentowanie transformacji, jako szansy a nie zagrożenia. Wymienił branże automotive, OZE i technologii cyfrowych, jako innych opcji i alternatyw, które należy wskazywać górnikom, jako dobre możliwości na zmianę miejsca pracy i osiąganie zarobków porównywalnych lub nawet wyższych niż ma to miejsce obecnie w branży górniczej. Należy podkreślić, że już w przyszłym roku w Tychach z taśmy produkcyjnej zejdą pierwsze samochody elektryczne, więc zapotrzebowanie na elektryków będzie tylko rosnąć w najbliższych latach (powstaje również fabryka samochodów elektrycznych w Jaworznie).

Łukasz Trembaczowski z Uniwersytetu Śląskiego poinformował, że na Uniwersytecie od roku działa Grupa Badawcza Sprawiedliwej Transformacji, która właśnie jest w trakcie prowadzenia badania dotyczącego firm okołogórniczych i zauważalny jest spadek liczby tego typu przedsiębiorstw, więc nie jest to trend, który dopiero się zacznie, a zmiana kwalifikacji tych firm już trwa. Podkreślił również, że istotne w procesie transformacji jest myślenie nie tylko o dzisiejszych pracownikach branży górniczej, ale również o kolejnym pokoleniu – wskazywał tutaj na doświadczenia m.in. brytyjskie, które pokazują, że największym wyzwaniem dla terenów pogórniczych stało się nie to, co zrobić z górnikami, bo dla nich programy zostały przygotowane, ale co będzie robić następne pokolenie. Potrzebna jest zatem spójna wizja na kolejnych 30 lat, byśmy wiedzieli, co robić za lat 10.

Alina Pogoda z Polskiej Zielonej Sieci wskazała szeroko zakrojone wywiady z osobami zatrudnionymi w górnictwie, jako element, który pozwoli stworzyć bazę danych o wykształceniu, kwalifikacjach i miejscu zamieszkania górników, co pomoże w skutecznym wdrażaniu zmian gospodarczych i przekwalifikowaniu górników.

Na koniec profesor Adam Drobniak z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, który wspomniał, że uczelnia planuje przeprowadzić projekt, w ramach którego bylibyśmy w stanie wskazać "nowe łańcuchy wartości", które mogłyby zastąpić łańcuchy, które obecnie są stanowione przez gałęzie przemysłu tradycyjnego. Wśród takich "nowych łańcuchów" można wymienić branże związane z OZE czy gospodarką obiegu zamkniętego, do pracy w których należałoby przystosować osoby obecnie działające w przemyśle górniczym. Rolą Uniwersytetów, zdaniem profesora, jest właśnie inicjowanie tych nowych łańcuchów wartości i tworzenie nowych założeń rozwojowych regionu.