Obecna sytuacja epidemiczna pokrzyżowała nam plany organizacji spotkań z przedstawicielami lokalnych środowisk w formie stacjonarnej ­– przynajmniej do czasu, gdy gromadzenie się w większych grupach wciąż będzie stanowiło istotne ryzyko zakażenia. Niemniej podejmowany przez nas temat jest na tyle istotny, że zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie seminariów w formie on-line. Temat wzbudził zainteresowanie wielu osób i środowisk również z okręgu rybnickiego. Ostatecznie w seminarium wzięło udział ponad 50 osób, wśród których znaleźli się reprezentanci m.in.:

• spółek energetycznych,
• instytutów badawczych,
• władz samorządowych,
• urzędów pracy,
• organizacji pozarządowych,
• związków zawodowych,
• organizacji społecznych,
• uczelni wyższych,
• Komisji Europejskiej.

Czas zmian

W imieniu Marszałka Jakuba Chełstowskiego oraz Wojciecha Kałuży wszystkich gości przywitała Małgorzata Staś, Dyrektorka Departamentu Rozwoju Regionalnego.

Następnie, gospodarz miejsca, Mieczysław Kieca, prezydent Wodzisławia Śląskiego, witając wszystkich, podkreślił, że "naszym bogactwem są ludzie, którzy będą tworzyć krajobraz regionu. Ci ludzie, to jest nasza odpowiedzialność".

Komisję Europejską reprezentował Krzysztof Wójcik, który przekazał bardzo dobre wiadomości z Brukseli, która zatwierdziła wysokość kwoty dla Polski na rzecz Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w wysokości 3,5 mld euro. A Mikołaj Korsak, przedstawiciel Ministerstwa Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej potwierdził, że województwo śląskie otrzyma największe środki na transformację regionu.

Tradycyjnie już, najważniejsze założenia dot. Funduszu Sprawiedliwej Transformacji przedstawiła Stefania Koczar-Sikora, zastępczyni Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego. Założenia te stały się punktem wyjścia do moderowanej przez kierownika w Departamencie Rozwoju Regionalnego Dariusza Stankiewicza dyskusji, która rozgorzała w dalszej części spotkania.

 Czas dyskusji:

Podczas dyskusji pojawiło się wiele bardzo ważnych głosów i konkretnych propozycji wdrożenia w życie transformacji.

Wielokrotnie podkreślano, że transformacji nie uda się zrobić jednokierunkowo. Potrzebne jest tutaj spojrzenie holistyczne, zakładające nakładanie się i przenikanie wielu sfer życia.

Transformacja nie powinna leżeć tylko na barkach samego miasta. Ważne jest zaangażowanie społeczeństwa oraz objęcie wsparciem również terenów wiejskich. Należy pamiętać, że jest to proces długofalowy i nie należy go nadmiernie przyspieszać.

Wyzwania

Przed subregionem zachodnim stoi wiele wyzwań. Przede wszystkim należy wyznaczyć właściwy kierunek, wskazując branżę/branże, które zastąpią branżę górniczą.

Transport

W okręgu rybnickim dominowała dyskusja nt. transportu. Wielokrotnie powracano do tego wątku, podkreślając, że dobre skomunikowanie jest podstawą sprawiedliwej transformacji, w wyniku której ludzie będą przemieszczać się do nowych miejsc pracy.

Bardzo mocno podkreślano, że obecnie infrastruktura drogowa oraz kolejowa są niewystarczające. Dlatego istnieje konieczność zbudowania takiego systemu transportowego, który byłby rentowny, szybki, prosty, który uwzględniałby: powstanie centrów przesiadkowych, utworzenie jednego biletu umożliwiającego swobodną komunikację, a także w sposób znaczny skróciłby czas dotarcia do pracy.

Podczas spotkania nie brakowało także innowacyjnych pomysłów. Jednym z nich była propozycja zbudowania portu rzecznego na Odrze, który zapewniłby miejsca pracy kilku tysiącom osób.

Rewitalizacja:

W kwestii zagospodarowania przestrzennego zwrócono uwagę na problematykę terenów pokopalnianych, w tym na wykorzystanie hałd, których w okręgu rybnickim jest sporo. Jedną z przeszkód są obowiązujące przepisy, które uniemożliwiają szybkie przekazanie terenów pogórniczych gminom. Drugą – szkody pogórnicze, które są z kolei barierą nie do przekroczenia dla przyszłych inwestorów.

Problematyczna jest kwestia funduszy przeznaczanych na rewitalizację budynków pogórniczych, ponieważ wiele z nich, ze względu na ich stan techniczny, wymaga wyburzenia i wybudowania od nowa, a to nie wpisuje się w obecne założenia rewitalizacji. 

Rynek pracy i kwestie społeczne

Jakimi sposobami/metodami zatrzymać proces migracji młodego pokolenia z subregionu zachodniego? To jedno z pytań, które pojawiło się w tej części dyskusji, a na które odpowiedź tylko z pozoru wydaje się łatwa: trzeba stworzyć atrakcyjne, wysokopłatne miejsca pracy.

Zwrócono uwagę, że grupy górników nie można traktować jednorodnie. Z jednej strony mamy górników w wieku przedemerytalnym, którzy raczej będą dążyć do szybszej emerytury, z drugiej – młodych ludzi, którzy kończą szkoły górnicze, a którym nie uda się dopracować do wieku emerytalnego w kopalni. Nierzadko są to osoby bardzo dobrze wykształcone.

W dość żywej dyskusji wskazano kilka obszarów, w które można by zainwestować.

Pierwszy to medycyna. Tutaj pojawiła się koncepcja utworzenia szkoły wyższej – Państwowej Szkoły Medycznej w zakresie pielęgniarstwa, dietetyki, czy nowoczesnych technologii w medycynie i powrót do tradycji: Rybnik przed wojną był Centrum Medycznym.

Drugi to turystyka – dzięki wielu zabytkom zlokalizowanym w tym regionie, turystyka stanowi duży potencjał rozwojowy. A jej rozwój to rozwój również innych obszarów gospodarki, takich jak chociażby gastronomia. Zwiększeniu atrakcyjności turystycznej regionu pomogłoby powstanie kolejnych ścieżek rowerowych.

Środowisko

Region rybnicki walczy z dużym problemem zanieczyszczenia środowiska, na który składają się m.in.:

• duża emisja spalin,
• smog,
• odpady pokopalniane
• zajmujące bardzo duże powierzchnie hałdy.

Problematyczna w walce z zanieczyszczeniem środowiska jest utylizacja hałd (brakuje zapisów dot. ich rekultywacji) oraz ogromna ilość wypuszczanego w powietrze metanu. Jego wykorzystanie wiąże się z kolei z szerszym problemem dot. magazynowania odnawialnych źródeł energii, a to wymaga konieczności współpracy z placówkami badawczo-rozwojowymi.

Co dalej?

Na koniec Dyrektor Małgorzata Staś pokrótce podsumowała spotkanie, podkreślając ogromną wartość bardzo konkretnych i merytorycznych głosów  i zapowiedziała kolejne seminaria partycypacyjne, które odbędą się już wkrótce. Liczymy na waszą obecność i aktywność podczas naszych wirtualnych spotkań w:

• Tychach
• i Bielsku-Białej.

Wiedza o lokalnych problemach i potrzebach, jaką uzyskujemy podczas tych warsztatów, pozwoli nam stworzyć Plan Transformacji, który spełni oczekiwania nas wszystkich.