Warsztaty on-line

Cykl spotkań organizowanych on-line ma na celu zebranie uwag, komentarzy i opinii na temat wstępnych projektów programu regionalnego oraz planu sprawiedliwej transformacji, które będą najważniejszymi dokumentami dotyczącymi wdrażania Funduszy Europejskich w województwie śląskim w perspektywie unijnego finansowania na lata 2021-2027.

Tym razem warsztat został zorganizowany dla przedstawicieli związków zawodowych, organizacji pozarządowych oraz sejmiku młodzieżowego. Wzięło w nim udział 51 osób.

Wstęp do debaty

Spotkanie otworzył Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski. W swoim wystąpieniu podkreślił, że perspektywa 2021-2027 przyniesie największą w historii pulę środków unijnych dla regionu. Zwrócił uwagę, że mimo trudnego czasu pandemii jako województwo nie zwalniamy tempa przygotowania do niej. Dowodem choćby to, że strategia rozwoju województwa Zielone Śląskie 2030, przyjęta w ubiegłym roku, została nagrodzona przez Komitet Regionów przyznaniem Śląskiemu tytułu Europejskiego Regionu Przedsiębiorczości na lata 2021-2022. Marszałek zaakcentował, że przyświeca nam cel jak najszybszego uruchomienia środków na transformację województwa, przede wszystkim w aspekcie gospodarczym. Żeby jak najefektywniej zaimplementować Fundusze Europejskie, zachęcił uczestników do dzielenia się opiniami, zdaniami, nawet tymi krytycznymi. Dzięki temu razem będziemy mogli zmieniać nasz region odpowiednio do licznych wyzwań, które nas czekają.

Następnie wprowadzenia merytorycznego do spotkania podjęła się Joanna Niezgodzińska, pracownik Referatu programowania i rozwoju, która przedstawiła założenia obu dokumentów programowych - programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 oraz Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji.

Czas dyskusji

Część dyskusyjną animował i moderował Dariusz Stankiewicz, kierownik Referatu transformacji regionu, a do pojawiających się pytań i wątpliwości na bieżąco odnosiły się: Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego Stefania Koczar-Sikora, kierownik Referatu programowania i rozwoju Urszula Machlarz oraz Joanna Niezgodzińska.

Wśród poruszanych kwestii pojawiły się m.in. następujące:

1) Jeśli chodzi o transformację regionu, to połowa pieniędzy przeznaczona jest na gospodarkę, a z tego połowa na silną regionalną i lokalną przedsiębiorczość. Czy to oznacza, że na wsparcie mogą liczyć tylko przedsiębiorcy, czy również organizacje pozarządowe?

• Przedstawiony dokument dot. FST nie jest jeszcze planem operacyjnym, tylko zapowiedzią programu operacyjnego. Przewidujemy wsparcie dla organizacji pozarządowych.

2) Czy w przypadku infrastruktury OZE przewidziana jest minimalna moc instalacji?

Nie ma określonego minimum poziomu mocy dla OZE.

3) Czy w zakresie energetyki prosumenckiej okres trwałości projektu z obecnej perspektywy wyklucza obiekt z możliwości ubiegania się o dofinansowanie w kolejnej?

• Trwałość projektu jest nierozerwalnie związana z realizacją projektu. Będzie utrzymany warunek, że beneficjent musi zobowiązać się do utrzymania trwałości projektu na 3/5 lat – zależnie od typu beneficjenta.

4) Czy projekty dotyczące poprawy środowiska na terenach poprzemysłowych, np. stosunków wodnych, będą zarezerwowane dla spółek miejskich, które mają to przewidziane w swojej podstawowej działalności? Czy w przypadku projektów dotyczących efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej, budynków wielorodzinnych czy przedsiębiorstw wśród potencjalnych beneficjentów przewidziane są również organizacje pozarządowe? Generalnie: który z tych programów jest przewidziany dla konkretnych kategorii beneficjentów?

• Przedstawione dokumenty mają charakter strategiczny, nie operacyjny. Przewidujemy wsparcie również dla organizacji pozarządowych, m.in. w zakresie efektywności energetycznej budynków. Dokładny katalog beneficjentów będzie znany, jak poznamy projekty programów.

5) Poruszony został temat kopalni PG Silesia w Czechowicach-Dziedzicach, która jest podmiotem wyłączonym z umowy społecznej dot. transformacji sektora węgla kamiennego z racji tego, że to podmiot prywatny. Pojawił się postulat, że struktura własności nie powinna być podstawą wykluczenia.

• Dla umowy społecznej liderem jest strona rządowa. Urząd Marszałkowski nie dysponuje narzędziami i kompetencjami w tym względzie. Z perspektywy samorządu terytorialnego nie planujemy wpisywać żadnych wykluczeń do Planu, np. co do inwestora, będziemy starali się dopuścić jak najwięcej gmin do wsparcia. W przypadku ewentualnych wykluczeń geograficznych, będziemy zabiegać, żeby nie dotyczyło to pracowników. Ponadto, środki z FST nie mogą się dublować ze środkami z budżetu państwa na odprawy/szkolenia. Jeśli w jakimś obszarze podmiot jest wyłączony ze wsparcia z budżetu państwa, to nie wyłącza go to ze wsparcia ze środków europejskich.

6) Czy w priorytecie IV uwzględniono działania postpenitencjarne dla osób opuszczających zakłady karne, mające na celu włączenie ich w życie społeczne i gospodarcze? Jeśli tak, to w jakim zakresie: finansowanie powstawania takich ośrodków czy wsparcia na kadrę?

Takie wsparcie mamy przewidziane w ramach programu regionalnego FE SL, w celu IV, typ operacji 4.19: aktywizacja społeczna i zawodowa osób wykluczonych społecznych. Chodzi tu o stworzenie kompleksowego wsparcia na rzecz ułatwień do wejścia na rynek dla osób wykluczonych społecznie poprzez np. działania integracyjne, pomoc psychologiczną, reintegrację społeczną, aktywizację zawodową, społeczną, edukacyjną i zdrowotną zgodnie z zapotrzebowaniem

• Nie planujemy wsparcia budowy takich ośrodków (jest to interwencja  krajowa), ale wsparcie na kadrę - tak, w ramach usług społecznych wraz z zabezpieczeniem kadry.

7) Jeden z komentarzy dotyczył tego, że w TPST mało wybrzmiewa związek sprawiedliwej transformacji z celem UE dot. konieczności osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 i zasugerowano, że warto by to wprost wpisać do dokumentu.

• Ta wersja jest dość lakoniczna w zapisach. Obecnie czekamy na raport PWC, który zostanie uzgodniony z Komisją Europejską i stroną rządową. Wtedy wpiszemy do dokumentu bardziej precyzyjne zapisy.

8) Zwrócono uwagę, że w celu operacyjnym: zdywersyfikowana i zasobo- i energooszczędna gospodarka w obszarze dywersyfikacji działalności firm górniczych i okołogórniczych pojawia się sformułowanie “zdobywanie nowych rynków” - o jakich nowych rynkach tu mowa? Konieczne doprecyzowanie, że nie chodzi o nowe rynki dla sprzedaży węgla kamiennego, bo pojawia się wątpliwość, czy te środki nie będą prowadziły do przedłużania żywotności kopalń.

• Wszystkie działania, procesy będą musiały być realizowane z poszanowaniem zasad horyzontalnych. W samym planie to mało wybrzmiewa - dziękujemy za tę uwagę. Wsparcie dla firm z branży górniczej, okołogórniczej i energetyki konwencjonalnej przewidziane jest na przekwalifikowanie, dywersyfikację działalności w obszarach zgodnych z pryncypiami unijnymi. Nie chcemy dookreślać tej kwestii, traktujemy tę kwestię bardzo szeroko, ponieważ mamy na celu wspieranie różnorodności (np. automatyzacja, cyfryzacja, rynki zagraniczne, procesy logistyczne).

9) Zwrócono uwagę na punktowe potraktowanie inicjatyw oddolnych, jedynie w usługach społecznych, a brak np. w działaniach społecznych przy wykluczeniu społecznym. Czy znane są jakieś bliższe szczegóły nt. pkt 4.17. dot. rozwoju usług przez PES-y (podmioty ekonomii społecznej) na rzecz społeczności lokalnej za pomocą BUR i animacji lokalnej? Pojawił się też postulat bardziej indywidualnego wsparcia świadczonego na rzecz uczestników w TPST poprzez możliwość łączenia projektów na działalność jednoosobową z projektami na staże w ramach jednego projektu.

• Inicjatywy lokalne będą mogły być realizowane w ramach rozwoju usług społecznych i zdrowotnych, np. w formie małych grantów, ale konieczne jest tu odpowiadanie na potrzeby społeczności lokalnych. W temacie systemu BUR na rzecz społeczności lokalnej będzie możliwość podnoszenia kwalifikacji i kompetencji, ale jeszcze nie do końca wiadomo, jak to będzie wyglądało, ponieważ jest to nowy mechanizm. W FST można realizować projekty mieszane pod względem alokacji: twarde i miękkie, natomiast możliwość połączenia aspektu edukacyjnego z obszarem rynku pracy to już etap wdrożeniowy. Musimy przemyśleć i przedyskutować, czy i w jakim zakresie możemy uwzględnić tę propozycję.

10) Jeden z uczestników wyraził zastrzeżenia co do zapisanych w programie “działań zmierzających do usunięcia azbestu i tworzenie nowych punktów selektywnej zbiórki odpadów”. Czy azbest nadal stanowi problem? W drugim punkcie priorytetem powinno być zwiększanie wydajności instalacji do przetwarzania bioodpadów, a nie tworzenie nowych PSZOK-ów.

• Dokument w części diagnostycznej będzie jeszcze ewoluował. Gminy zgłaszają duże zapotrzebowanie na usuwanie azbestu z budynków publicznych czy mieszkalnych, te nabory cieszą się dużą popularnością, dlatego chcemy je dalej realizować. W przypadku PSZOK-ów zgadzamy się, że kluczowe jest myślenie w kategoriach unieszkodliwiania/recyklingu. Te kwestie w osi priorytetowej II leżą nam szczególnie na sercu.  

11) Czy planowane jest kontynuowanie wsparcia dla sieci OWES (ośrodków wsparcia ekonomii społecznej)?

• Nadal będziemy wspierać podmioty ekonomii społecznej, poprzez np. dotacje na tworzenie, utrzymanie miejsc pracy, zakładanie, wspieranie istniejących przedsiębiorstw społecznych. Kwestia utrzymania sieci OWES to jest jeszcze temat do ustalenia, temat wdrożeniowy.

12) Czy w tej perspektywie również będzie uwzględnione podejście RLKS (Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność)? Czy będzie możliwość realizacji projektów RLKS na terenach miejskich?

• Instrumenty terytorialne rozumiemy jako zintegrowane inwestycje. Cel polityki V jest dedykowany instrumentom, w tym ZIT-om, które będą realizowane podobnie jak w perspektywie 2007-2013. Będzie można realizować inwestycje zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich. Co do instrumentu RLKS, będzie on programowany podobnie jak obecnie, w formule pośredniej. W celu V nie będzie środków przeznaczonych specjalnie dla Lokalnych Grup Działania. Takie wyszczególnione środki dla LGD będą przeznaczone w sposób bardziej celowany w innych celach polityki (II-IV).

13) Czy w perspektywie 2021-2027 alokacja dla osi II. Ekologiczne Śląskie jest mniejsza o ponad 40% niż w okresie programowania 2014-2020?

• Obecna alokacja to plan minimum, który nie odzwierciedla naszych ambicji i oczekiwań. Środki europejskie nie są jeszcze finalnie podzielone, obecnie Zarząd Województwa aktywnie zabiega o zwiększenie wstępnej kwoty. Te dodatkowe środki trafią w szczególności do osi II, wzmacniając wsparcie działań na rzecz mitygacji zmian klimatu.

14) W których typach projektów jest przewidziane wsparcie zwrotne, a gdzie – bezzwrotne?

• Ogólne zasady są takie, że dla przedsiębiorców podstawowa jest forma zwrotna, natomiast dla ubogich energetycznie – wsparcie dotacyjne. W obszarze efektywności energetycznej chcemy stworzyć takie instrumenty, które nie kanibalizują oferty finansowej, nie konkurują z ofertą komercyjną, tylko ją uzupełniają. Niemniej jednak ustalenia w tej kwestii jeszcze trwają i w kolejnych wersjach Programu będą sukcesywnie wprowadzane.

15) W tabeli wskaźników rezultatu dla 2.9.6 widnieje zapis, że będzie rozliczane utrzymanie zatrudnienia aż przez 24 miesiące od podjęcia zatrudnienia. Czy to jest okres, który będzie wymagany dla NGO na monitoring wskaźników? W obecnych niepewnych czasach bardzo ryzykowne jest zakładanie utrzymania zatrudnienia przez 2 lata. Czy można prosić o interpretację tego zapisu?

• Obecnie trwają konsultacje listy wskaźników WKLK w ramach drugiego obiegu. Dziś trudno odpowiedzieć na to pytanie. Weźmiemy tę sugestię pod uwagę.

16) Ostatni głos dotyczył planów otwarcia w Mysłowicach nowej kopalni Brzezinka 3. Zaapelowano, żeby ewentualne wykluczenia ze wsparcia z tego powodu nie dotknęły zwykłych ludzi, mieszkańców. 

• Będziemy zabiegać, żeby nie wpisywać konkretnych gmin z nazwy, ponieważ zdajemy sobie sprawę ze zmiennej rzeczywistości, tego, że te procesy mogą być zmienne w dłuższej perspektywie. Będziemy szukać najbardziej optymalnych rozwiązań, tak aby ewentualne mechanizmy wyłączenia nie dotyczyły projektów kierowanych do ludzi.

Ponadto, wpisami na czacie udostępnionym dla uczestników podczas spotkania wyrażono poparcie wobec planowanych interwencji w zakresie: dostosowania szkolnictwa do potrzeb zielonej transformacji, doradztwa energetycznego, utworzenia funduszu wyrównującego wzrost kosztów za energię po przejściu na niskoemisyjne źródła energii.