Spotkania prekonsultacyjne

Cykl roboczych spotkań prekonsultacyjnych organizowanych on-line ma na celu zebranie uwag, komentarzy i opinii na temat programu regionalnego, który będzie najważniejszym dokumentem dotyczącym wdrażania Funduszy Europejskich w województwie śląskim w perspektywie unijnego finansowania na lata 2021-2027.

Spotkanie skierowane było do partnerów społecznych oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Na prekonsultacje zapisały się 123 osoby reprezentujące takie podmioty jak:

• organizacje pozarządowe,
• związki zawodowe,
• organizacje zrzeszające pracowników,
• Lokalne Grupy Działania,
• Wojewódzka Rada Dialogu Społecznego,
• Rada Działalności Pożytku Publicznego Województwa Śląskiego,
• Sejmik młodzieżowy
• oraz inne podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie.

Wstęp do debaty

Spotkanie otworzył Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski, który wskazał, że w nowej perspektywie unijnego finansowania Województwo Śląskie będzie największym beneficjentem funduszy europejskich spośród wszystkich regionów w Polsce. Dla Śląskiego przypadnie ok. 2,8 mld euro w ramach nowego programu regionalnego (FE SL 21-27) oraz ponad 2 mld euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), co przełoży się na ponad 4,8 mld euro wszystkich dostępnych środków. Środki te będą wspierać województwo w realizacji wielu wyzwań dotyczących m.in. celów klimatycznych i transformacji społeczno-gospodarczej regionu. Marszałek podkreślił, że aby sprostać tym wyzwaniom, należy właściwie rozplanować wszystkie działania już na wczesnym etapie przygotowań. Właśnie z tego względu Urząd Marszałkowski prowadzi spotkania prekonsultacyjne, które pozwolą zapoznać decydentów i partnerów Województwa z dotychczas wypracowanymi zapisami programu regionalnego przed otwartymi konsultacjami społecznymi.

Następnie kierownik Referatu Programowania i Rozwoju Departamentu Rozwoju Regionalnego – Urszula Machlarz przedstawiła prezentację dotyczącą najnowszej wersji programu „Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021-2027”. Podczas prezentacji zostały wskazane priorytety województwa na lata 2021-2027, które powstały w oparciu o cele Polityki Spójności UE. W oparciu o wymienione cele i planowane obszary wsparcia w dalszej części spotkania odbyła się dyskusja moderowana przez zastępcę dyrektora w Departamencie Rozwoju Regionalnego – Stefanię Koczar-Sikorę.

Fundusze Europejskie dla Śląskiego

Podczas prekonsultacji uczestnicy podejmowali się omówienia najważniejszych kwestii związanych z projektem nowego programu regionalnego. Wśród omawianych tematów pojawiły się zagadnienia dotyczące poszczególnych priorytetów województwa w nowej perspektywie finansowej 2021-2027, m.in.:

• Czy nowy program regionalny przewiduje wsparcie usług outplacementowych bezpośrednio skierowanych do branży wydobywczej i firm okołogórniczych, które będą wygaszały swoją działalność w najbliższych latach?
  Urząd Marszałkowski współpracuje w tym zakresie z Wojewódzkim Urzędem Pracy i tego typu wsparcie jest przewidziane dla osób odchodzących z branży górniczej w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST).
• Zasugerowano wsparcie rozwoju instytucjonalnego partnerów społecznych i badań społecznych, dzięki którym będzie można diagnozować zmiany zachodzące w społeczeństwie w wyniku wygaszania branży wydobywczej.
• Czy będzie możliwość otrzymania dofinansowania na wsparcie cudzoziemców – emigrantów zawodowych, którzy już są zatrudnieni przez pracodawców?
  Tego typu interwencja jest oczywiście planowana w ramach Funduszy Europejskich dla Śląskiego 2021-2027, zarówno dla migrantów poszukujących zatrudnienia na regionalnym rynku pracy, jak i dla cudzoziemców, którzy już pracują w województwie śląskim. Interwencja jest przewidziana na integrację społeczną i aktywizację zawodową w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego + (EFS+).
• Zasugerowano potrzebę zacieśnienia współpracy ze Związkami Gmin i Powiatów w ramach narzędzia Zintegrowanych Instrumentów Terytorialnych (ZIT), wskazując, że dotychczas zasada partnerstwa z ZIT nie była wystarczająco respektowana we wszystkich regionach Polski i ten aspekt wymaga poprawy w nowej perspektywie unijnego finansowania.
• Podniesiono kwestię zasad horyzontalnych w kontekście Karty Praw Podstawowych – zasugerowano potrzebę włączenia przedstawicieli partnerów społecznych do Komitetów Monitorujących.
  Koordynatorka równości szans i niedyskryminacji w RPO WSL poinformowała, że Urząd Marszałkowski jest obecnie w trakcie rekonesansu i identyfikacji organizacji działających w ramach Karty Kart Podstawowych. Przekazała również adres do kontaktu dla organizacji pozarządowych, które chciałyby współpracować z Urzędem Marszałkowskim przy przestrzeganiu zasad horyzontalnych w nowej perspektywie finansowej 2021-2027.
• Czy wśród beneficjentów nowego programu znajdą się niepubliczne służby zatrudnienia, w tym organizacje pozarządowe współpracujące z młodzieżą NEET w kontekście aktywizacji zawodowej ludzi młodych?
  Program koncentruje się bardziej na służbach publicznych zatrudnienia, ale oczywiście Urząd Marszałkowski identyfikuje takie potrzeby wsparcia dla ludzi młodych i ten obszar również będzie wspierany. Obecnie temat dostępu instytucji posiadających akredytacje jako służba zatrudnienia wciąż jest analizowany i konsultowany z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR).
• Zwrócono uwagę na potrzebę wyraźnego oznaczenia w programie wysokości alokacji, jaka będzie przeznaczona na projekty realizowane przez partnerów społecznych oraz wysokości alokacji dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego (obecne ogólne zapisy mówią o 0,25% z EFS+ na dany kraj).
  Konkretne kwoty przeznaczone dla partnerów nie pojawiają się w programie wprost, natomiast są prezentowane przy okazji podziału obszarów wsparcia w ramach tzw. kategorii interwencji i tam będzie można sprawdzić, jaka pula środków przysługuje konkretnemu typowi interesariusza. W przypadku wzmocnienia potencjału podmiotów społeczeństwa obywatelskiego pracujemy nad odpowiednimi zapisami w częściach merytorycznej i technicznej Programu.
• Jaki będzie podział procentowy lub kwotowy między regionalnymi trasami rowerowymi a zrównoważonym transportem miejskim w ramach priorytetu III. Mobilne Śląskie? Czy został przeprowadzony podział alokacji na regionalne trasy rowerowe pomiędzy 4 subregiony i jeśli tak, to jak on się prezentuje? I jaki będzie wkład gmin w projekty związane z trasami rowerowymi?
  Na regionalne trasy rowerowe dedykowane jest 50 mln euro, a pozostałe środki będą przeznaczone na transport miejski. Warto jednak zwrócić uwagę, że te trasy rowerowe będą multimodalne, mają stanowić istotny komponent do zrównoważonego transportu miejskiego. Do tego dochodzi jeszcze alokacja dedykowana na projekty z obszaru turystyki i kultury, które będą identyfikowane przez samorządy we współpracy z partnerami społecznymi w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Po stronie zarządzających tymi środkami będzie leżała decyzja, ile środków z tej puli będzie przeznaczonych na trasy rowerowe związane z trasami turystycznymi. Wkład gminy do realizacji tego typu projektu wyniesie 15% jego wartości.
• Czy alokacja w ramach priorytetu VII. Śląskie bliżej obywateli nie jest przeszacowana? Chodzi o 215 mln euro na zwiększenie roli kultury i turystyki.
  To jest kwota zbiorcza dla kilku obszarów działań – również rozwoju potencjału ZIT i rewitalizacji obszarów miejskich. Alokacja dla obszaru dotyczącego rozwoju kultury i turystyki w listopadowej wersji programu wynosiła ok. 81 mln – możliwe, że ta kwota jeszcze wzrośnie w ostatecznej wersji programu.
• Zasugerowano potrzebę faworyzowania lub wyróżnienia podmiotów ekonomii społecznej (spółdzielni społecznych) w budowaniu partnerstwa.
  Ekonomii społecznej jest dedykowany konkretny cel szczegółowy, co pokazuje jej wagę. Planowane jest wsparcie zarówno animacji, jak i rozwoju podmiotów ekonomii społecznej.
• Zwrócono uwagę na brak w programie zapisów dotyczących miejskich tras rowerowych (wyłącznie regionalne), które nie stanowiłyby dodatku do centrów przesiadkowych. Chodzi o samodzielne inwestycje w miejskie trasy, które powstawałyby niezależne od węzłów przesiadkowych. Czy takie zadanie będzie przewidziane w programie?
  Priorytet III. Mobilne Śląskie przewiduje tworzenie tras regionalnych służących mobilności. Jednak do tej pory trasy rowerowe miejskie nie były wpisane do projektu programu – tego typu propozycja zostanie rozważona i przedyskutowana z Komisją Europejską (KE).
• Czy Śląskie w transformacji może nawiązać współpracę z partnerami w ramach podpisanej niedawno umowy społecznej dla górnictwa?
  Kompetencje ustawowe Samorządu Województwa nie dot. restrukturyzacji górnictwa, dlatego Śląskie nie podpisało tej umowy społecznej, natomiast Województwo planuje swoje działania z FST tak, żeby były one komplementarne względem działań podejmowanych na poziomie krajowym.
• Jakie są plany na powstawanie nowych miejsc pracy po wygaszeniu kopalń w regionie w ramach transformacji gospodarczej?
  Właściwie połowa środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – tj. ponad 900 mln euro – będzie przeznaczona na wsparcie gospodarki regionu w trakcie transformacji. Są to fundusze, które będą wspierać dywersyfikację przedsiębiorstw oraz uruchamianie nowych, trwałych miejsc pracy dla pracowników kopalń i firm okołogórniczych.
• Czy w ramach środków dla partnerów społecznych (0,25% z EFS+) znajdą się fundusze na projekty i szkolenia dla przedstawicieli związków zawodowych?
  W perspektywie 2014-2020 nie było takiej możliwości, bo te szkolenia były przypisane do programu krajowego, natomiast taka możliwość pojawiła się dla przyszłej perspektywy min. w oparciu o wnioski realizowanego w ramach RPO WSL pilotażowego projektu Obserwatorium Transformacji, który został niedawno uruchomiony i będzie rozwijany w przyszłości.
• Czy w nowym programie regionalnym będzie możliwość dofinansowania istniejących Dziennych Domów Opieki Społecznej lub założenia nowych Domów Opieki Medycznej?
  Kwestia wciąż jest dyskutowana w rozmowach pomiędzy Komisją Europejską i Ministerstwem Zdrowia. Komisja Europejska skłania się jednak do przejścia na finansowanie tego typu podmiotów ze środków krajowych.
• Leczenie jakich problemów zdrowotnych będzie wspierane w ramach regionalnych programów zdrowotnych w nowej perspektywie?
  Wspierane będą osoby wymagające rehabilitacji przed powrotem na rynek pracy. Oznacza to, że podobnie jak w kończącej się perspektywie dofinansowanie będzie skierowane na przeciwdziałanie i leczenie tych jednostek chorobowych, które uniemożliwiają mieszkańcom województwa aktywizację zawodową.
• Kiedy możemy spodziewać się pierwszych konkursów w nowej perspektywie?
  Wciąż omawiana jest Umowa Partnerstwa między Komisją Europejską i rządem – Województwo musi czekać na zakończenie tych negocjacji, więc pierwsze konkursy będą możliwe do ogłoszenia prawdopodobnie nie wcześniej niż pod koniec roku 2022.
• Czy zmienią się ustalenia co do typu działań i alokacji ustalonych z Lokalnymi Grupami Działania (LGD) w ramach wdrażania Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS)? Czy LGD będą mogły działać w ramach priorytetu VIII. Śląskie w transformacji?
  Urząd Marszałkowski planuje organizację spotkania dedykowanego dla LGD i wówczas zostaną ustalone wszystkie szczegóły dotyczące kwestii wdrożeniowych RLKS.
• Jakie problemy pojawiają się przy ustalaniu linii demarkacyjnej pomiędzy administracją rządową i samorządową?
  Demarkacja jest potrzebna, aby uniknąć powielania i wzajemnego kanibalizowania się projektów realizowanych na poziomie regionalnym i krajowym. W kontekście projektów dotyczących kapitału społecznego dla partnerów społecznych dedykowane są programy krajowe, jednak Urząd Marszałkowski dostrzega potrzebę wsparcia tego typu projektów również na poziomie regionalnym. Województwo musi wypracować komplementarny system, który pozwoli podzielić się obszarami wsparcia w tym zakresie z programem krajowym, który program regionalny powinien uzupełniać a nie konkurować z nim.
• Jakie kwoty w nowym programie są planowane na wsparcie dla rodzin, młodych i dzieci, znajdujących się w kryzysie psychicznym? I czy w ramach wsparcia dla środowiska psychiatrycznego w priorytecie VI. Śląskie dla mieszkańca również jest zawarta psychiatria skierowana do dzieci i młodzieży? Sugestia, aby mocniej zaakcentować wsparcie psychiczne dla młodych w związku z pandemią, która prokuruje nowe problemy o podłożu psychiatrycznym u dużej części młodych ludzi.
  Województwo zdaje sobie sprawę ze skali problemu oraz trwającej reformy w systemie ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, prowadzonej przez Ministerstwo Zdrowia. Problem został zaakcentowany w programie w ramach priorytetu V. Społeczne Śląskie EFS+, gdzie pojawia się cel dotyczący usług wsparcia dla rodzin, dzieci i młodzieży z problemami, w tym wsparcie psychiczne. Nie została jeszcze wydzielona alokacja na ten konkretny cel, dla całego obszaru zdrowia w tym priorytecie będą to natomiast 34 mln euro.
• Jakie gminy zostaną wsparte w ramach FST?
  Obecnie jest to 7 podregionów czyli 3 subregiony województwa (bez subregionu północnego). Nie jest planowane określenie konkretnej liczby gmin, które zostaną objęte wsparciem z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Województwo dąży do sytuacji, w której niektóre projekty realizowane z FST będą odpowiadały potrzebom lokalnym konkretnej gminy, a inne wspierały całe subregiony w transformacji.
• Czy powstające nowe kopalnie będą miały wpływ na ograniczenie środków z FST?
  Takie zagrożenie istnieje, zostało wpisane do Wytycznych dla FST przygotowanych przez Komisję Europejską. Jednak jeżeli bilans klimatyczny dla podregionu będzie korzystny względem negatywnych czynników powodowanych otwarciem nowej kopalni, to wciąż będzie możliwość uzyskania środków z FST dla tej gminy (sytuacja dot. planowanego otwarcia Kopalni Brzezinka w Mysłowicach).
• Czy fundacje i organizacje pozarządowe będą uczestniczyć w konsultacjach projektów dotyczących powstawania długotrwałych nowych miejsc pracy w regionie?
  Jak najbardziej. Województwo dostrzega rolę partnerów społecznych w działaniach dotyczących transformacji gospodarczej i obszaru energetyki.
• Czy w ramach priorytetu II. Ekologiczne Śląskie będzie możliwość zagospodarowania osadów ściekowych, w tym utylizacji tego typu odpadów?
  Temat był intensywnie negocjowany z KE. Komisja Europejska dąży jednak do sytuacji, by jak najmniej odpadów powstawało i nie zamierza wspierać tego typu projektów, szczególnie dotyczących termicznej utylizacji odpadów. Priorytetem na tym etapie jest właściwe przygotowanie w programie regionalnym zapisów dotyczących Gospodarki Obiegu Zamkniętego (GOZ) – w ramach której gospodarka odpadami ściekowymi wciąż może być realizowana w pewnym zakresie.
• Propozycja organizacji spotkań integracji polsko-ukraińskiej w związku z dużą liczbą migrantów zarobkowych zza wschodniej granicy.
  W nowym programie znalazły się zapisy dotyczące wsparcia w zakresie integracji i włączenia społecznego migrantów, więc jak najbardziej tego typu projekty będą możliwe do realizacji.

Na koniec dyrektor Małgorzata Staś krótko podsumowała prekonsultacje i podziękowała uczestnikom za bardzo ożywioną dyskusję nad proponowanymi rozwiązaniami.