Spotkania prekonsultacyjne

Cykl roboczych spotkań prekonsultacyjnych organizowanych on-line ma na celu zebranie uwag, komentarzy i opinii na temat programu regionalnego, który będzie najważniejszym dokumentem dotyczącym wdrażania Funduszy Europejskich w województwie śląskim w perspektywie unijnego finansowania na lata 2021-2027.

Spotkanie skierowane było do partnerów gospodarczych. Na prekonsultacje zapisało się 201 osób reprezentujących takie podmioty jak:

• przedsiębiorstwa,
• Instytucje Otoczenia Biznesu,
• Komitet Sterujący RIS,
• Śląska Rada ds. Innowacji,
• Komitet Monitorujący RPO WSL,
• zespół regionalny ds. transformacji.

Wstęp do debaty

Spotkanie otworzyła Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego – Małgorzata Staś, która wskazała, że w nowej perspektywie unijnego finansowania Województwo Śląskie będzie największym beneficjentem funduszy europejskich spośród wszystkich regionów w Polsce. Dla Śląskiego przypadnie ok. 2,8 mld euro w ramach nowego programu regionalnego (FE SL 21-27) oraz ponad 2 mld euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), co przełoży się na ponad 4,8 mld euro wszystkich dostępnych środków. Województwo prowadzi obecnie końcowe prace nad dokumentami programowymi dla nowej perspektywy finansowej i w związku z tym organizuje spotkania robocze dla partnerów, by jak najlepiej dostosować zapisy nowego programu do potrzeb przyszłych beneficjentów.

Następnie kierownik Referatu Programowania i Rozwoju Departamentu Rozwoju Regionalnego – Urszula Machlarz przedstawiła prezentację dotyczącą najnowszej wersji programu „Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021-2027”. Podczas prezentacji zostały wskazane priorytety województwa na lata 2021-2027, które powstały w oparciu o cele Polityki Spójności UE. W oparciu o wymienione cele i planowane obszary wsparcia w dalszej części spotkania odbyła się dyskusja moderowana przez Dyrektor Małgorzatę Staś oraz Zastępcę Dyrektora Stefanię Koczar-Sikorę.

Fundusze Europejskie dla Śląskiego

Podczas prekonsultacji uczestnicy podejmowali się omówienia najważniejszych kwestii związanych z projektem nowego programu regionalnego. Wśród omawianych tematów pojawiły się zagadnienia dotyczące poszczególnych priorytetów województwa w nowej perspektywie finansowej 2021-2027, m.in.:

• Czy podnoszenie kompetencji pracowników MŚP będzie się odbywało również poprzez szkolenia finansowane w ramach Bazy Usług Rozwojowej (BUR)?
  W ramach priorytetu I. Inteligentne Śląskie wsparcie kompetencji pracowników MŚP będzie kosztem kwalifikowanym w ramach projektu inwestycyjnego. Natomiast w ramach priorytetu V. Społeczne Śląskie realizowane będą szkolenia dla przedsiębiorców, innych pracodawców, ich pracowników zgodne z zidentyfikowanymi potrzebami w ramach Bazy Usług Rozwojowych (system popytowy)
• Czy środki na innowacje i rozwój przedsiębiorczości będą trafiały do przedsiębiorców w formie dotacji czy też instrumentów zwrotnych?
  Na obecnym etapie prac nad programem wsparcie na te cele będzie oferowane w formie dotacji. Jednak wciąż toczą się negocjacje z Komisją Europejską (KE) w tej kwestii i od ich wyniku będzie zależała ostateczna decyzja.
• Czy wsparcie efektywności energetycznej dla spółdzielni i wspólnot będzie realizowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej?
  Wsparcie będzie realizowane w ramach instrumentów finansowych mieszanych (pożyczka oraz dotacja) poprzez wybranego pośrednika finansowego.
• Czy w nowym programie regionalnym znajdą się dotacje na odnawialne źródła energii (OZE) dla przedsiębiorstw?
  Nie przewiduje się odrębnego wsparcia dla przedsiębiorstw w zakresie OZE. Odnawialne źródła mogą być natomiast częścią większego projektu związanego z poprawą efektywności energetycznej w przedsiębiorstwie. Wsparcie będzie udzielane w formie instrumentów finansowych mieszanych (pożyczka oraz dotacja).
• Na czym polegać będzie działanie dotyczące przygotowania terenów pod działalność gospodarczą?
  Wsparcie przeznaczone będzie na uzbrojenie terenu w niezbędne media oraz remont bądź budowę niezbędnej infrastruktury, w tym hale magazynowe oraz przestrzeń produkcyjną. Wsparciem objęte zostaną wyłącznie tereny inwestycyjne typu brownfield w formie instrumentów finansowych.
• Czy w ramach obszaru zdrowia planowane jest wsparcie funkcjonowania Dziennych Domów Opieki Medycznej (DDOM) – zdeinstytucjonalizowanego wsparcia usług zdrowotnych dla osób starszych? Czy w ramach wsparcia dla dostępności w służbie zdrowia będą w województwie podejmowane podobne działania do projektu Ministerstwa Zdrowia „Dostępność Plus dla zdrowia”, czyli wsparcia inwestycji w obszarze dostępności architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej?
  Obszar zdrowia jest przedmiotem wielu dyskusji z KE. W chwili obecnej możliwe jest finansowanie wyłącznie w zakresie ułatwień dostępu do usług zdrowotnych, a nie finansowanie samych usług zdrowotnych. W ramach negocjacji indywidualnych programu Województwo będzie starać się uzyskać zgodę na finansowanie również dla programów zdrowotnych i usług zdrowotnych. Komisja Europejska stoi na stanowisku, że DDOM w nowej perspektywie powinny być finasowanie z NFZ.
• Czy w ramach programów zdrowotnych planowane są działania w obszarze zdeinstytucjonalizowanej rehabilitacji osób z powikłaniami po COVID-19? Czy planowane są programy onkologiczne?
  W ramach programów zdrowotnych realizowane będą projekty dotyczące m.in. profilaktyki chorób będących istotnym problemem zdrowotnym regionu i programy rehabilitacji medycznej ułatwiającej powrót do pracy. Powyższe stanowić będzie odpowiedź na wskazane priorytety w ramach Regionalnej Polityki Zdrowia Województwa Śląskiego 2030, które skupiają się na poszczególnych jednostkach chorobowych, tj.: choroby sercowo-naczyniowe, układu oddechowego, onkologiczne, związane z wiekiem, zaburzenia psychiczne, choroby cywilizacyjne, w szczególności metaboliczne, choroby układu ruchu i zakaźne), jak również na rodzajach świadczeń zdrowotnych, tj.: diagnostyka, profilaktyka, świadczenia dotyczące nagłych stanów zagrożenia zdrowia i życia, bezpieczeństwo epidemiczne. Tym samym, planowane są do realizacji programy onkologiczne oraz  wsparcie w zakresie rehabilitacji, skierowane do osób z powikłaniami po COVID-19. Niemniej jednak należy podkreślić, iż jest to wciąż obszar nierozstrzygnięty na poziomie resortowym - Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), Ministerstwo Zdrowia oraz na poziomie unijnym z Komisją Europejską, która bardzo sceptycznie podchodzi do przedmiotowego obszaru.
• Kiedy zostaną uruchomione pierwsze fundusze na szkolenia z BUR?
  Pytanie ma charakter wdrożeniowy. Jest jeszcze zbyt wcześnie, by wskazać konkretny termin. Harmonogram naboru projektów nie został jeszcze opracowany.
• Czy w ramach FE SL przewidziane będzie wsparcie efektywnego energetycznie oświetlenia dróg/placów etc., w tym ukierunkowane na przedsiębiorstwa jako beneficjentów? W przypadku projektów wielu programów regionalnych poddawanych konsultacjom (m.in. dolnośląskiego, opolskiego, łódzkiego) przewidziane jest wsparcie efektywnego oświetlenia publicznego, w tym projektów realizowanych przez przedsiębiorców.
  Planowane jest w tym zakresie wsparcie zarówno dla przedsiębiorstw jak i jednostek samorządu terytorialnego w ramach instrumentu finansowego w formie mieszanej (dotacja + pożyczka).
• Czy w ramach FE SL lub FST zostało przewidziane wsparcie dla sieci ciepłowniczych? Zgodnie z „Polityką Energetyczną Polski do 2040 r.” jednym z filarów dobrej jakości powietrza ma być transformacja ciepłownictwa.
  Wsparcie dla sieci ciepłowniczych nie jest przewidywane w programie regionalnym, a jedynie w Krajowym Planie Odbudowy i programie FENiKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko).
• Do tej pory wsparcie dla młodzieży z regionalnego programu było kierowane głównie do uczniów szkół zawodowych. Czy w nowej perspektywie pojawi się możliwość wsparcia również dla licealistów?
  Urząd Marszałkowski widzi tego rodzaju zapotrzebowanie i programuje tego typu wsparcie na lata 2021-2027. Planowane jest rozszerzenie wsparcia na rzecz młodzieży z Liceów Ogólnokształcących w zakresie doradztwa zawodowego oraz działań na rzecz zdobywania dodatkowych kwalifikacji rynkowych i realizacji kursów umiejętności zawodowych. Priorytetem dla Komisji Europejskiej wciąż jednak pozostaje szkolnictwo zawodowe, zatem zakres wsparcia dla liceów będzie niższy niż analogiczne wsparcie dla uczniów szkół zawodowych.
• Czy dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej będą dystrybuowane wyłącznie za pośrednictwem Powiatowych Urzędów Pracy (PUP)? Czy tak, jak w obecnej perspektywie w ramach poddziałań 7.3.1. i 7.3.3. będą mogły tego typu wsparcie oferować również inne instytucje np. inkubatory przedsiębiorczości?
  Wsparcie dotyczące aktywizacji zawodowej, której jednym z narzędzi będą dotacje na zakładanie działalności gospodarczej zostało przewidziane wyłącznie dla PUP-ów na podstawie zapisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Nie będzie możliwości realizacji tego wsparcia w działaniach konkursowych. Wsparcie (zgodnie z decyzją MFiPR) dedykowane jest dla osób bezrobotnych lub poszukujących pracy, którzy pozostawali bez zatrudnienia i nie wykonywali innej pracy zarobkowej w okresie ostatnich 3 miesięcy przed złożeniem wniosku o dofinansowanie (ograniczenie grupy docelowej). Natomiast jeśli chodzi o wsparcie na zakładanie działalności gospodarczej dla ludzi młodych, to tego typu działania będą realizowane również poprzez Ochotnicze Hufce Pracy (OHP), zgodnie z zapisami ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
• Na priorytet II. Ekologiczne Śląskie została zaplanowana alokacja w wysokości 72,5 mln euro, z czego na rekultywację terenów zdegradowanych jest tylko 25 mln euro, a na bioróżnorodność aż 47,5 mln euro. Z czego wynika tak niska kwota wsparcia dla skażonych gruntów?
  Obszary zdegradowane są obecnie dokapitalizowane w nowej wersji programu. Natomiast najważniejsze działania w tym obszarze nie znalazły się w ramach priorytetu II. Ekologiczne Śląskie, a w priorytecie VIII. Śląskie w transformacji, gdzie z FST na readaptację terenów pokopalnianych będzie ok. 300 mln euro. Rekultywacja w ramach priorytetu II. będzie jedynie uzupełnieniem dla działań z programu krajowego FENiKS.
• Zasugerowano wzmocnienie wsparcia dla odnawialnych źródeł z użyciem biomasy również w kontekście rekultywacji terenów zdegradowanych.
  Energetyczne uprawy nie są priorytetem Komisji Europejskiej i wsparcie dla tego rodzaju biomasy raczej nie będzie przewidziane w nowym programie. Jednak spojrzenie w tym kierunku z perspektywy rekultywacji terenów, a nie źródeł odnawialnych nie było dotychczas rozważane i jest warte zaakcentowania podczas dalszych rozmów z KE.
• Zwrócono uwagę na możliwe problemy z wykorzystaniem alokacji przy planowanych działaniach dotyczących promocji przedsiębiorstw za granicą przy pomocy instrumentów zwrotnych.
  Negocjacje z Komisją Europejską prowadzą region w tym właśnie kierunku, że wsparcie dla przedsiębiorców w tym zakresie będzie się odbywało w formie instrumentów zwrotnych.
• Zasugerowano potrzebę dopuszczenia swobodnego wyboru przez przedsiębiorców finansowania czy to z pomocy regionalnej, czy z pomocy de minimis.
  Województwo zamierza dopuścić wszystkie możliwe podstawy pomocy publicznej dla przedsiębiorców, czyli i mapę pomocy regionalnej i pomoc de minimis.
• Czy wszystkie projekty związane z budową tras rowerowych będą się musiały odnosić do Regionalnej Polityki Rowerowej i w jak miałoby to wyglądać?
  Planowane są 2 zakresy polityki rowerowej w programie – pierwszy dotyczy poziomu regionalnego, a drugi znalazł się w komponencie skierowanym do RIT-ów i ZIT-ów, gdzie znalazły się uzupełniające ścieżki rowerowe. Wszystkie muszą być zgodne z Regionalną Polityką Rowerową, ale jest to ostatni komponent Planu Transportowego. Dopiero teraz będzie się ważyć w negocjacjach, jaka będzie logika wsparcia tras rowerowych, czy bardziej w powiązaniu z polityką regionalną, czy z SUMPami (Planami Zrównoważonej Mobilności Miejskiej).
• Czy środki na transport zostaną w całości usunięte z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji?
  Tak, Komisja potwierdziła, że wsparcie z FST nie będzie się odnosiło ani do transportu, ani do ochrony zdrowia.
• Wyrażono głębokie rozczarowanie, że wsparcie typu seed capital nie będzie realizowane na poziomie regionu.
  Seed Capital nie jest planowane, gdyż zgodnie z linią demarkacyjną jest to wsparcie realizowane na poziomie programu krajowego FENG (Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki). Na poziomie regionalnym tego rodzaju wsparcie może być oferowane wyłącznie w programach, w których oferowane ono było w perspektywie finansowej 2014-2020, niestety w naszym programie nie oferowaliśmy takiego wsparcia.
• Czy Podmiotowy System Finansowania (PSF) będzie utrzymany w takiej formie w jakiej jest obecnie?
  Na chwilę obecną planowana jest kontynuacja wsparcia w ramach Podmiotowego Systemu Finansowania/Bazy Usług Rozwojowych, z uwzględnieniem utrzymania systemu kont przedpłaconych. Wsparcie dotyczyć będzie dostarczenia usług rozwojowych doradczych, szkoleniowych zgodnych z potrzebami przedsiębiorstwa (m.in.: usług w zakresie wsparcia kapitałowego, zarządzania i prowadzenia działalności gospodarczej, budowania i rozwoju biznesu, organizacyjnych, ekonomiczno-finansowych, prawnych, marketingowych, w zakresie zarządzania strategicznego, audytów strategicznych, szkolenia z transferu i komercjalizacji wiedzy oraz ochrony własności przemysłowej, z podkreśleniem także wymogów zielonej i cyfrowej transformacji), jak również wspieranie rozwoju kwalifikacji pracowników zgodnie z potrzebami pracodawców. Modyfikacja systemu mająca na celu usprawnienie realizacji wsparcia będzie możliwa, niemniej uzależnione jest to od zasad wprowadzonych na poziomie krajowym (na chwilę obecną nie są jeszcze znane wytyczne w przedmiotowym obszarze).
• Zwrócono uwagę na istotność wpisania do projektu programu wsparcia dla hospicjów, opieki paliatywnej, hospicjów domowych i pomocy długoterminowej.
• Zasugerowano potrzebę rozpisywania konkursów dla przedsiębiorców tak, jak to miało miejsce w perspektywie 2007-2013. Chodzi o długoterminowe harmonogramy konkursów, które pozwolą firmom przygotować wszystkie niezbędne dokumenty.
  Niektóre wymogi dot. harmonogramów są na Województwo narzucone ustawowo, ale weźmiemy pod uwagę możliwość sporządzenia propozycji harmonogramu na cały okres programowania.
• Czy będzie możliwość uzyskania dofinansowania do instalacji termicznego przekształcania osadów ściekowych pod kątem produkcji energii odnawialnej? Czy będzie możliwość wsparcia produkcji zielonego wodoru?
  Niestety nie będzie możliwości finansowania samodzielnych działań związanych z zagospodarowaniem osadów ściekowych, a jedynie częściowo w ramach GOZ (Gospodarki Obiegu Zamkniętego). Komisja Europejska jest stanowczo przeciwna finansowaniu tego typu działań. Natomiast wsparcie dla przedsiębiorców w kierunku produkcji zielonego wodoru – biowodoru będzie możliwe w ramach priorytetu I.
• Czy lotnictwo znalazło się wśród kluczowych specjalizacji?
  Lotnictwo jest elementem przemysłów wschodzących.
• Czy wsparciem z FST zostaną również objęte gminy, w których otwierane będą nowe kopalnie, tak jak w Mysłowicach?
  Komisja Europejska postawiła twarde stanowisko, że tam, gdzie są otwierane nowe kopalnie, tam nie będzie wsparcia z FST. Zarząd Województwa negocjuje z Komisją, aby fundusze na transformację trafiły do całego podregionu, pod który należą Mysłowice, a gdzie znajduje się dużo kluczowych dla regionu miast. Jest szansa na uzyskanie wsparcia, jeśli bilans klimatyczny będzie korzystny mimo otwarcia nowej kopalni. Natomiast nawet jeśli ten bilans nie będzie korzystny, to wciąż Mysłowice będą mogły uzyskać wsparcie z FE SL 21-27.
• Jaki będzie poziom wsparcia dla MŚP w ujęciu procentowym?
  Zgodnie z Mapą Pomocy Publicznej w województwie śląskim intensywność wsparcia wyniesie 50% dla małych i mikroprzedsiębiorstw oraz 40% dla średnich i 30% dla dużych przedsiębiorstw z FE SL, natomiast w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji będzie to odpowiednio: 60% dla firm małych i mikro oraz 50% dla średnich i 40% dla dużych przedsiębiorstw.
• Czy będzie możliwe wsparcie przedsiębiorstw w działaniach dot. OZE?
  Brane jest pod uwagę tego typu wsparcie w ramach instrumentów zwrotnych ze względu na twarde stanowisko Komisji Europejskiej w tej kwestii. Ewentualnie będzie możliwe częściowe umorzenie pożyczki w zależności od osiągniętego efektu ekologicznego. Instalacja OZE będzie możliwa do dofinansowania pod warunkiem, że będzie elementem większego projektu związanego z poprawą efektywności energetycznej przedsiębiorstwa. Komisja Europejska stoi na stanowisku, że tam gdzie beneficjentem są przedsiębiorcy, to wsparcie powinno być oferowane w formie zwrotnej.
• Czy zostaną zwiększone środki europejskie w projekcie programu dla śląskiego na szerokorozumiane projekty kolejowe? W poprzedniej perspektywie na projekty kolejowe przeznaczono kwotę blisko 117 mln euro, a obecnie jest to jedynie 60 mln euro.
  Mimo tego, że alokację mamy o 20% mniejszą dla całości programu (EFRR i EFS+, bez FST), to jednak alokację na projekty kolejowe (tabor) zwiększamy z 38 mln euro w perspektywie 2014-2020 do 60 mln euro na lata 2021-2027, wiedząc jak kluczowe są to inwestycje.
• Czy wiadomo na jakiego typu projekty będą przyznawane dotacje dla MŚP w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji?
  Planowane jest wsparcie na dywersyfikację firm okołgórniczych, czyli zmianę profilu działalności, wsparcie rozwoju przedsiębiorstw zaliczanych do regionalnych specjalizacji technologicznych oraz poprawa konkurencyjności MŚP podlegających transformacji.
• Czy w projektach dofinansowanych w ramach FST będzie wymagana od MŚP innowacyjność?
  Te środki są dedykowane na zmianę profilu i działalności firmy.
• Czym się różni w priorytecie I. cel szczegółowy Innowacje w MŚP od Podniesienia innowacyjności w ramach Konkurencyjności MŚP (Instrumenty Finansowe)?
  Wsparcie dla firm będzie przebiegać od najbardziej ambitnych i ryzykownych działań (projekty badawczo-rozwojowe), które będą realizowane w formule dotacyjnej, bezzwrotnej poprzez projekty innowacyjne, które również będą dotowane, aż do tych najmniej ryzykownych działań, które po prostu podnoszą konkurencyjność firmy, dla których przeznaczona będzie formuła zwrotna. Instrumenty Finansowe są przeznaczone na przedsięwzięcia obarczone niskim ryzykiem i pozwalające na szybkie wdrożenie inwestycji w przedsiębiorstwie.
• Jak będzie wyglądało wsparcie dla seniorów? Obecnie do usług społecznych dodatkiem są usługi zdrowotne. Czy na lata 2021-2027, mimo że nie ma możliwości wsparcia dla usług zdrowotnych, będzie możliwość częściowego ich włączenia w ramach usług społecznych?
  Tak, pewnego rodzaju rozwiązaniem są usługi opiekuńcze, w ramach których będzie możliwość wsparcia seniorów w tym zakresie. Dodatkowo, wsparcie w zakresie profilaktyki zdrowotnej będzie przedmiotem negocjacji z KE.
• Jak będzie wyglądała kwestia wsparcia zaplecza technologicznego i infrastruktury przedsiębiorstwa?
  Doposażenie jest służebne wobec tego, co zostanie wykonane na tej infrastrukturze. Jeśli doposażenie jest konieczne względem prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, to jest to oczywiście przesłanka do udzielenia dofinansowania.

Na koniec dyrektor Małgorzata Staś krótko podsumowała prekonsultacje i podziękowała uczestnikom za bardzo ożywioną dyskusję nad proponowanymi rozwiązaniami.