Seminarium on-line

Obecna sytuacja epidemiczna pokrzyżowała nam plany organizacji spotkań z przedstawicielami lokalnych środowisk w formie stacjonarnej ­– przynajmniej do czasu, gdy gromadzenie się w większych grupach wciąż będzie stanowiło istotne ryzyko zakażenia. Niemniej podejmowany przez nas temat jest na tyle istotny, że zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie seminariów w formie on-line. Jak się okazało, sprawa transformacji regionu jest równie ważna także dla przedstawicieli okręgu sosnowieckiego. Jak do tej pory było to seminarium, w którym wzięła udział najliczniejsza reprezentacja podregionu, bo aż 75 osób.

Wśród nich znaleźli się reprezentanci m.in.:

• władz samorządowych,
• spółek energetycznych,
• agencji i spółek,
• instytutów badawczych,
• jednostek organizacyjnych gmin,
• organizacji pozarządowych,
• związków zawodowych,
• Komisji Europejskiej.

Czas zmian

Seminarium rozpoczęło się od przemówienia Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego Małgorzaty Staś, która mówiła o istotności zmian transformacyjnych, które stoją przed województwem śląskim i zachęcała uczestników spotkania do dyskusji, która będzie miała wpływ na kształt Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji.

Następnie zebranych przywitała przedstawicielka gospodarza wirtualnego spotkania – pełnomocnik Prezydenta Sosnowca, Anna Jedynak. Kolejno głos zabrał Krzysztof Wójcik z Komisji Europejskiej, który podkreślił, że celem seminarium jest poznanie spojrzenia podregionu sosnowieckiego na proces transformacji, jego szczególnych potrzeb i oczekiwań. Wyraził również nadzieję, że liczebność uczestników przełoży się na owocność spotkania.

Kolejnym punktem programu była prezentacja, podczas której Dyrektor Stefania Koczar-Sikora zaprezentowała główne założenia programowania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji oraz Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030”. Założenia te stały się punktem wyjścia do dyskusji, która rozgorzała w dalszej części spotkania.

Czas dyskusji

W części dyskusyjnej uczestnicy spotkania zabierali głos w kluczowych kwestiach związanych z Funduszem Sprawiedliwej Transformacji (FST). Rozmowę moderował Dariusz Stankiewicz, kierownik Referatu transformacji regionu w Urzędzie Marszałkowskim. W temacie samego procesu transformacji uczestnicy podnieśli znaczenie następujących kwestii:

• Nie zaczynamy od zera, tylko kontynuujemy dotychczasowe procesy. Dokumenty strategiczne tworzone są długofalowo, a obecna strategia „Ślaskie 2030 - Zielone Śląskie” stanowi tak naprawdę aktualizację poprzedniej strategii.
• Proces transformacji powinien odbywać się w ciągłym dialogu – nie tylko na potrzeby stworzenia dokumentów programowych, ale także w trakcie realizacji, tak aby umożliwić wymianę doświadczeń.
• W porównaniu z transformacją lat. 90 na zbliżającą się transformację jesteśmy dużo lepiej przygotowani – mamy środki finansowe, sieć współpracy, doświadczenia innych.
• Podobnie jak Frankfurt nad Menem, który z sukcesem przeszedł proces transformacji, my również powinniśmy z wyprzedzeniem przygotowywać nowe rozwiązania, a nie łagodzić skutki tego, co nieuchronne.

Pojawiło się kilka wątpliwości, które rozwiewał m.in. obecny na spotkaniu przedstawiciel Komisji Europejskiej, Krzysztof Wójcik. Rozważano m.in.:

• Czy środki z FST będą dostępne również dla dużych przedsiębiorstw, czy może tylko dla MŚP?
  Przedstawiciel KE poinformował, że duże przedsiębiorstwa nie są wykluczone z tego wsparcia, o ile ograniczają utratę miejsc pracy oraz prowadzą do zmiany gospodarki na neutralną dla klimatu.
• Brakuje obecnie dotacji dla nowo powstałych form w obszarze inwestycyjnym w pierwszej fazie wzrostu. Czy jest szansa na takie wsparcie?
  Takie wsparcie jest zaplanowane.

Ponadto uczestnicy podejmowali się omówienia najistotniejszych problemów i wyzwań stojących przed podregionem sosnowieckim.

Wyzwania gospodarcze:

• Zwrócono uwagę, że w podregionie sosnowieckim sporo miejsc pracy generują sektory wysokoemisyjne, które są ważnymi, dużymi pracodawcami, tzn.: energetyka, ciepłownictwo, hutnictwo i koksownictwo, ale również przemysł owocowo-warzywny, który odpowiada za duży ślad węglowy. Zasygnalizowano, że na terenie podregionu działa również przemysł maszynowy na rzecz górnictwa, który również wymaga wsparcia w procesie zmian.
• Podczas spotkania padł konkretny postulat realizacji dwóch ważnych inwestycji drogowych, które miałyby kluczowe znaczenie dla rozwoju, tj. przedłużenia DTŚ w kierunku wschód oraz budowy zjazdu S1 do strefy innowacji.
• Zasygnalizowano, że ważką kwestią jest dostępność terenów poprzemysłowych będących w zarządzie skarbu państwa pod kątem własności. Obecnie stanowi to kluczową barierę dla ich zagospodarowania przez gminy.
• Padła propozycja stworzenia specustawy przemysłowej, która oferowałaby ułatwienia i szybką ścieżkę dla przedsięwzięć dających realne miejsca pracy. Wskazano także na potrzebę wprowadzenia ułatwień w Prawie zamówień publicznych.

Wyzwania środowiskowe:

• Uczestnicy spotkania przypomnieli, że na terenie podregionu sosnowieckiego znajdują się liczne dawne tereny pogórnicze, o których należy pamiętać w kontekście rewitalizacji i rekultywacji, ponieważ tkwi w nich duży potencjał do aktywizacji na potrzeby nowych funkcji społeczno-gospodarczych.
• Ponadto zaakcentowano konieczność wsparcia systemowego dla gmin w kwestii zaopatrzenia gospodarstw domowych w ciepło, po wyeliminowaniu tradycyjnych źródeł.
• Zwrócono uwagę, że ważne byłoby zachowanie wytwarzania energii w podregionie, w formie OZE. Pozwoliłoby to na wykorzystanie wiedzy i kompetencji pracowników tego sektora.
• Zdaniem uczestników, transformacja powinna zachodzić holistycznie, wpływać na zmianę profilu miasta, jego modelu, stylu funkcjonowania, brać pod uwagę tożsamość miejsca. W procesie zmian najważniejsza jest jakość życia, ludzie i ich potrzeby, dlatego należy uwzględnić m.in. usługi, kulturę, ekologię, jakość miejsc, w których spędza się czas wolny (np. przyroda).

Wyzwania społeczne:

• W podregionie sosnowieckim widoczna jest wyraźna tendencja spadkowa, jeśli idzie o liczbę ludności w wieku produkcyjnym – szacuje się, że wskaźnik utraty może wynieść blisko 40%, to najwięcej ze wszystkich podregionów. Powstrzymanie tej niekorzystnej tendencji jest zadaniem trudnym, natomiast w zatrzymaniu młodych ludzi w tym podregionie może pomóc wzbudzenie dumy z miejsca zamieszkania (zob. uwagi z poprzedniego podpunktu).
• Uczestnicy spotkania zwrócili uwagę, że starzejące się społeczeństwo i zmieniająca się struktura społeczna wymagają położenia większego nacisku na tzw. silver economy, znajdującą swój wyraz chociażby w potrzebie zabezpieczenia opieki.
• Podniesiono potrzebę wsparcia kadry zarządzającej w procesie zamykania kopalń i przechodzenia przez proces transformacji.
• Podczas spotkania padło spostrzeżenie, że struktura pracowników szeroko rozumianej branży górniczej jest niejednolita. Niektórzy spośród nich w momencie transformacji będą przechodzić już najpewniej na emerytury, natomiast dla młodszych, lepiej wykształconych konieczne jest stworzenie miejsc pracy odpowiadających ich wysokim ambicjom, a zatem wysokospecjalistycznych, dobrze płatnych, zapewniających trwałą zmianę.
• Dostrzeżono potrzebę dostosowania kształcenia zawodowego z jednej strony do talentów młodych ludzi, a z drugiej – do potrzeb przeobrażającej się gospodarki. Jako kluczowe w tym względzie wskazano kontynuowanie wsparcia w zakresie doposażania stanowisk pracy oraz dalsze zacieśnienie współpracy szkół i uczelni z przedsiębiorcami, owocujące upowszechnieniem płatnych praktyk i staży u pracodawców.
• Padła sugestia, żeby wsparcie dla przebranżawiających się osób odchodzących z górnictwa obejmowało również dotację, wyrównującą pracownikowi różnicę w wynagrodzeniu do poziomu sprzed zmiany.
• Finalnie podkreślono, że w centrum procesu transformacji powinni znajdować się ludzie, którzy tworzą zmiany.

Potencjalne kierunki rozwoju:

• Uczestnicy dyskusji zgodzili się co do ogromnego potencjału tkwiącego w Zagłębiu. Wskazano przyszłościowe branże, które obecnie rozwijają się prężnie na terenie podregionu i wydają się na tyle chłonne, że byłyby w stanie przyjąć pracowników wygaszanych gałęzi tradycyjnego przemysłu. Wśród nich na pierwszy plan wysuwają się firmy z branży motoryzacyjnej. Wyróżniono również logistykę, usługi medyczne, turystykę i rozrywkę oraz usługi księgowe.

Co dalej?

Na koniec zaprezentowano harmonogram dalszych prac nad powstawaniem Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji. W najbliższym czasie odbędą się następne warsztaty on-line w kolejnych trzech podregionach. Liczymy na waszą obecność i aktywność podczas naszych wirtualnych spotkań w:

• Rybniku,
• Tychach
• i Bielsku-Białej.

Wiedza o lokalnych problemach i potrzebach, jaką uzyskujemy podczas tych warsztatów, pozwoli nam stworzyć Plan Transformacji, który spełni oczekiwania nas wszystkich.